رسانههای حکومتی در روز یکشنبه ۷ دی ۱۴۰۴ بازتابدهنده تشدید شکافهای درون ساختار قدرت، بنبست بودجهیی و تعمیق بحران معیشت هستند. از جدال مجلس با پزشکیان رئیسجمهور خامنهای تا اعترافهای تلویحی به ناکارآمدی نهادها، تصویر غالب، ناتوانی رژیم آخوندی در مدیریت اقتصاد و مهار نارضایتی اجتماعی است.
گزیده رسانهها
هممیهن
سؤال مجلس از پزشکیان را «فرصت» میداند اما همزمان به انفعال رئیسجمهور در برابر مجلسی اشاره میکند که با حداقل مشارکت انتخاب شده و عامل اصلی انسداد سیاسی و اقتصادی معرفی میشود.
آرمان ملی
از «موانع ساختاری» در پاستور مینویسد و به صراحت نشان میدهد دولت حتی بر بخش بزرگی از اقتصاد و فرهنگ تسلطی ندارد و نهادهای موازی عملاً دولت را خلعید کردهاند.
هممیهن (محمدجواد روح)
«روزنهگشایی» را بهعنوان عقبنشینی آگاهانه از آرمانها برای بقا در ساختار انسدادگرا توصیف میکند و بهطور ضمنی اعتراف میکند اصلاح از درون رژیم با هزینه چشمپوشی از مطالبات اساسی مردم همراه است.
هممیهن
اظهارات علمالهدی را تلاش برای آدرس غلط دادن به بحران گرانی میداند و هشدار میدهد استفاده از ادبیات «فتنه» پوششی برای فرار از مسئولیت است.
کیهان
با حمله به عراقچی، تلاش میکند بحران اقتصادی را صرفاً به سوءمدیریت تقلیل دهد و نقش تحریمها و سیاستهای کلان ولیفقیه ارتجاع را کمرنگ جلوه دهد.
شرق
پرونده کرسنت را نماد مصونیت سیاسی معرفی میکند و مینویسد برخی چهرهها نه مناظره میکنند و نه پاسخگوی خسارتهای ملی هستند.
اعتماد
از مخالفت اکثریت نمایندگان با استیضاح مینویسد و آن را نشانه ترس مجلس از تشدید بحران سیاسی ارزیابی میکند.
جهان صنعت
با استناد به آمار رسمی، از تشدید تورم خوراکیها و کوچکتر شدن سفره مردم مینویسد و وعدههای کنترلی دولت را فاقد اثر واقعی میداند.
فرهیختگان
اعتراف میکند ۴۱درصد بودجه شرکتهای دولتی صرف بنگاههای زیانده میشود و ناترازی ساختاری اقتصاد را عمیقتر میکند.
سیاست روز
بودجه ۱۴۰۵ را «صفر شدن کسری روی کاغذ» مینامد و هشدار میدهد فشار واقعی آن مستقیماً بر دوش طبقات فرودست منتقل میشود.
دنیای اقتصاد
بودجه انقباضی را از نظر عددی منطقی اما از نظر اجتماعی پرهزینه میداند و از کاهش قدرت خرید و تشدید رکود سخن میگوید.
جمهوری
به ناتوانی پزشکیان در حذف بودجه نهادهای بیخاصیت اذعان میکند و فشار ساختار قدرت را عامل اصلی میداند.
کامل رسانهها
هم میهن: ارزیابی فعالان سیاسی از کلید خوردن سؤال از رئیسجمهور در مجلس/ فرصتی برای پزشکیان
کرباسچی: طرح سؤال مجلس عالی است اما در صورتیکه پزشکیان حقایق را راجع به خود این آقایان هم بگوید اما متأسفانه رئیسجمهور صبر میکند. … این آقایان همان کسانی هستند که از زمان احمدینژاد تا بهحال برای گرفتاری بیشتر روزبهروز تلاش کردند». … اگر در مورد خود این آقایان هم شفافسازی شود تا مردم بدانند در انتخابات آینده با چه کسانی روبهرو هستند خوب است. چه کسانی و چطور با ۱۰درصد آرا به مجلس رفتهاند و شرایط امروز کشور را ایجاد کردهاند».
سخنگوی جبهه اصلاحات… بر اساس اصل ۱۱۳ قانون اساسی، رئیسجمهور پس از مقام رهبری عالیترین مقام رسمی کشور است… آیا زمان آن نرسیده است از ظرفیت اصل ۱۱۳ قانون اساسی استفاده کرده و تذکر یا اخطار قانون اساسی صادر شود؟؟به نظر میرسد مماشات و پرهیز جنابعالی از برخوردهای قانونی و مقتدرانه، نهتنها مانع این روند نشده، بلکه مجلس را امروز به مرحله طرح سؤال از رئیسجمهور رسانده است
آرمان ملی: «موانع ساختاری» در مسیر پاستور
شاهد آن هستیم که نهادهای متعدد با مأموریتهای مشابه در حوزههای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاست خارجی فعالاند و این امر باعث تداخل تصمیمات، صدور بخشنامههای متناقض و اتلاف منابع انسانی و مالی میشود. تحلیلگران و البته برخی از دولتمردان و نمایندههای مجلس معتقدند که برای عبور از این بنبست، اصلاح ساختارهای نهادی یک ضرورت محسوب میشود. …
که با تعدد نهادهای فرهنگی مواجهایم و در نهایت معلوم نیست که چه کسی مسئول «فرهنگ عمومی» کشور و چه کسی مسئول رعایت مبانی دینی است؟ سؤال اساسی این است که دولتها چه اختیاری در حوزههای فرهنگی و اقتصادی دارند؟ بخش بزرگی از ظرفیتهای اقتصادی کشور از جمله برخی پالایشگاهها و مراکز اقتصادی و درآمدی، در اختیار دولت نیست…
هم میهن: راهبرد بقا و تنفس/بحثی در تبیین مبانی روزنهگشایی و نسبت آن با زندگی روزمره، سیاست داخلی و سیاست خارجی امروز ایران و ایرانیان/ بخش دوم و پایانی - محمدجواد روح – سردبیر
روزنهگشایی…؛ یعنی، تلاش برای یافتن راه تنفس از سر ناچاری و از طریق، تغییر دادن توازن قوا (در حد توان و امکان موجود) در برابر نیروی انسدادگرا و فاشیست.
نیروی ضعیفتر برای تنفس و بقا در شرایطی که تحت محاصره نیروی مسلط قرار دارد، ناگزیر است یکسری اولویتها و حتی یکسری از ارزشها و حقوق خود را کنار بگذارد. این موضوعی است که امروز، باید بهصراحت و بیتعارف به خودمان، دیگران و اگر میتوانیم بر تصمیمسازان تأثیر بگذاریم، به آنان بگوییم. …
ما ناچاریم یکسری ارزشها، اولویتها و آرمانهایی را که شاید در وضعیت طبیعی یا ایدهآل مجال طرح داشت، کنار بگذاریم. این کنار گذاشتن اولویتهای پیشین و دست کشیدن از آرمانها بهمعنای بیپرنسیبی، بیغیرتی، مرعوب بودن و سایر ناسزاهایی که معمولاً گفته میشود، نیست. …
معتقدم روزنهگشایی… ناشی از شجاعت و متکی بر یک شجاعت اخلاقی است
«جهاد نفس» یا «جهاد اکبر» … فقط برای تزکیه و اعتکاف نیست. جهاد نفس یعنی… حاضر باشند بهخاطر ملت از خودشان، از ژست و جریانشان و از تکبیرها و شعارهای «زندهباد و مردهباد» هوادارانشان بگذرند. …
حکومت و کلیت ایران هم در شرایط فعلی ناچار است آرمانها و شعارهای ایدهآلیستی خودش را کنار بگذارد…
امروز ایران کار خاصی در منطقه نمیکند و در مورد غنیسازی هم همینطور است؛ ولی همچنان چوبش را دارد میخورد…
نباید دودستی همه اختیارات و مناصب حکومت را به طرف مقابل بدهیم. همچنان باید درون ساختار دنبال منفذی بود، حتی در حد یک نماینده مجلس. یک نماینده اگر در این مجلس حضور داشته باشد و چهار تا کلمه حرف بزند و تذکری بدهد، میتواند در همین حد مفید و مؤثر باشد…
پزشکیان… که مدام میگوید دعوا نکنیم، ستیزی نکنیم، همه با هم باشیم تا بتوانیم کشور را بسازیم. البته، اینها حرفهای خیلی قشنگی هستند؛ اما نسبتی با واقعیت ندارد؛ چون در جهان واقع، نیروها با یکدیگر تعارض منافع دارند.
مثل آن فردی است که دم دریا راه میرفت و یک کاسه ماست را در دریا ریخت و گفت: «اگه دوغ بشه، چی میشه». پزشکیان فکر میکند اگر با آقای اژهای و آقای قالیباف بنشینیم و مسائل کشور را سه تایی با هم حل کنیم، چقدر خوب میشود.
قالیباف در مجلس یک روز به راست افراطی حمله میکند، یک روز علیه دولت و ظریف و روحانی حرف میزند. یعنی، جریانی است که هر روز به یک جهتی حرکت میکند و اصلاً جایگاهی ندارد که بشود رویش حساب کرد. …
هم میهن: فتنه جدید؟/ درباره هشدار امام جمعه مشهد در سالگرد اعتراضات ۹۶
علمالهدی… گرانیها بهصورت ساعتبهساعت افزایش پیدا میکند… اگر دشمن بتواند در کنار برخی مسئولان، افرادی را نفوذ دهد که این وضعیت گرانی و فشار بر مردم را میبینند اما اقدامی نمیکنند، همان فتنه ۸۸ دوباره تکرار خواهد شد». …
آقای علمالهدی در تلویزیون از یخچال (وضعیت اقلام خوراکی جامعه) گفته تا سخن او شنیدهتر شود. … در سال آخر دولت احمدینژاد (مرداد ۱۳۹۱) چنین گفته بود… اگر مرغ در دسترس نیست آن را با یک ماده پروتئینی دیگر جایگزین کنید… «مشهدیها! مگر اشکنه پیاز داغ را یادتان رفته و آن زندگی را فراموش کردهاید؟ مگر قرار است برنامه همان باشد که قبلاً بوده است؟» … تا مدتها نقل محافل بود…
۶سال بعد و در دولت روحانی… دیگر نوبت توصیه به اشکنه به جای مرغ نبود و علمالهدی باز زبان به اعتراض گشود و گفت: «اجناس، گران است و نوسان اقتصادی قدرت برنامهریزی معیشتی را از مردم گرفته… زندگی بقیه مردم فلج شده…
علمالهدی باید بیشتر مراقب باشد و… «آدرس غلط ندهد». آدرس غلط، تنها در تاریخ ۸۸ به جای ۹۶ نیست. بلکه در به کارگیری تعابیری چون «عوامل پشت پرده» و «دستهای پنهان» نیز دیده میشود.
هم میهن: برکات تحریم!
عراقچی در مقام وزیر امور خارجه کشور گفتهاند که: «من مشکلات تحریم را میدانم، اما برکاتش را هم میدانم». …
برای عدهیی خاص برکت دارد، همانها که همچنان از آن دفاع میکنند. به علاوه، برکات احتمالی آنکه جنبه عمومی داشته باشد، در مقایسه با هزینههایش چندان نامتوازن است که گفتن آن از عقلانیت به دور است. مثل این است که شهری را بهطرز وحشتناک بمباران کنند و گودال عمیقی در آن ایجاد شود و بتوان آن را تبدیل به حوضچهای برای پرورش ماهی کرد و بگوییم این هم از برکات جنگ و بمباران است.
کیهان: آقای عراقچی! لطفاً روی لوله اکسیژن پا نگذارید! (نکته) - حسین شریعتمداری
عراقچی پا روی لوله اکسیژن مدعیان اصلاحات و مدیران بیرونی آنها گذاشته است. آنجا که صادقانه از قول فعالان اقتصادی میگوید «مشکلات اقتصادی ما داخلی است و نه تحریم» و دوم اسناد غیرقابل انکاری که کیهان در تأیید اظهارات عراقچی ارائه کرده است و بهگونهیی مستند نشان میدهد، ناکارآمدی و سوءمدیریت برخی از مسئولان اقتصادی، بیشترین نقش را در پیدایش و ادامه مشکلات اقتصادی کشور داشته و دارد. نه عراقچی و نه کیهان نقش تحریمها را نادیده نمیگیرند ولی بهروشنی نشان میدهند که نقش اصلی با سوءمدیریت است و اگر این نقیصه برطرف شود و مدیران کارآمد به کار گرفته شوند، بسیاری از مشکلات کنونی قابل حل خواهند بود
کیهان: شعبدهبازی با اعداد (یادداشت روز) - سید محمدعماد اعرابی
شاید هیچکس به اندازه حسن روحانی استاد بازی با اعداد نباشد، او یک اردیبهشت ۱۳۹۷ بهنقل از وزیر ارتباطات خود اعلام کرد در سال گذشته (۱۳۹۶) دو میلیون اشتغال در فضای مجازی ایجاد شده است و گزارشهایی که به دست او رسیده بیش از این رقم را نشان میدهد! ادعایی که همان زمان با واکنش تعجببرانگیز وزیر ارتباطات مواجه شد. …
شرق: مناظره نمیکند، محاکمه هم نمیشود
مناظره در باب پرونده کرسنت یکی از جدیترین مطالبات اصحاب رسانه و کارشناسان و تحلیلگران است. پرونده کرسنت بهراستی موردی عجیب است. …
او مناظره نمیکند، زیرا با تسلطی که همفکرانش بر تریبونهای عمومی دارند، میپندارد با جریانسازی رسانهیی و متهمکردن رقبا میتواند برای مدتی طولانی این پرونده را مسکوت نگه دارد تا حساسیت افکار عمومی درباره آن فروکش کند…
نگارنده که سعید جلیلی را کسی میداند که نه درباره کارنامهاش مناظره میکند و نه بابت اهمالکاری غیرمسئولانهاش محاکمه میشود…
اعتماد: مخالفت با استیضاح
حدود ۶۲درصد نمایندگان پرسششونده (۱۱نماینده از ۱۸نماینده) در شرایط فعلی استیضاح را به صلاح ندانسته و با آن مخالفند
آرمان ملی: بهانه اقتصادی یا تسویهحساب سیاسی؟
استیضاحهای سریالی و هدفدار کم بود؛ حال چشممان به سؤال از رئیسجمهور هم روشن شد. … انگار نه انگار تفکیک قوا وجود دارد و هیچ قوهای اجازه دخالت در تصمیمگیری و اقدام قوه دیگر را ندارد. البته این پایان ماجرا نبوده و مجلسیها به بهانه شرایط اقتصادی میخواهند خود پزشکیان را نیز به بهارستان بیاورند تا بهنحوی قدرت خود را به رخ او بکشند. حال باید دید مواجهه دولت با این مسأله چگونه خواهد بود.
شرق: در انجمن اتیسم چه میگذرد؟
از جانب انجمن به ازای هر کودک بستهای شامل ارزیابی فوقتخصصی روانپزشکی، رواندرمانی، جلسات کاردرمانی، گفتاردرمانی، جلسات مددکاری اجتماعی و... مجموعاً بهمبلغ هفت میلیون و ۹۰۰هزار تومان در ماه و ۹۲میلیون تومان در سال به ازای هر کودک تهیه و پرداخت شده است. اما در میزان و کیفیت دریافت این خدمات ابهامات فراوانی وجود دارد، بهگونهیی که برخی از خانوادههای عضو انجمن اتیسم میگویند در طول چند سال گذشته فقط یکمرتبه، ۵۰۰هزار تومان به این کارت پرداخت شده است.
همچنین برخی از اعضای انجمن اتیسم ایران معتقدند میزان حمایتهای مالی انجمن تناسبی با خدمات ارائهشده به اعضا ندارد و طبق گزارشهای رسمی منتشرشده، استخدام اعضای خانواده، سفرهای خارجی متعدد و خرید خودروهای لوکس را در تضاد با اهداف خیریه دانسته و شائبههایی را درباره عملکرد انجمن و حتی برخی از خیّران آن مطرح میکنند. طبق گفته خانوادهها فقط در یک رویداد در اردیبهشت سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۴.۵میلیارد تومان به انجمن اتیسم ایران کمک شده که با جستوجوی مختصری سوابق این موضوع را حتی میتوان در برخی رسانهها، مانند تیتر یک روزنامه شهروند در تاریخ اول خرداد ۱۴۰۲ نیز پیدا کرد. برای همین برخی از خانوادهها حتی درباره خیران هم ابهاماتی دارند…
ماجرای شکایت از انجمن اتیسم حتی به گوش بهارستانیها هم رسیده است. مصطفی پوردهقان، نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به گزارشهای مردمی رسیده علیه انجمن اتیسم ایران میگوید: «گزارشهای مکرر مردمی مبنی بر سوءاستفادههای مختلف از جمله مالی، از سوی انجمن اتیسم شنیده میشود. ما این موضوعات را بهمنظور بررسی حتماً به سازمان بهزیستی منتقل خواهیم کرد تا موضوعات جزء به جزء بررسی و با تخلفات صورتگرفته برخورد شود».
جهان صنعت: سفره خالی مردم در سایه انفعال وزارت جهاد
نرخ تورم سالانه خانوارهای کشور در آذرماه ۱۴۰۴ با ثبت عدد ۴۲.۲درصد، افزایشی ۱.۸واحدی را تجربه کرد. طبق اعلام مرکز آمار ایران، شاخص قیمت مصرفکننده خانوارهای کشور در آذرماه ۱۴۰۴ به عدد ۴۳۵.۱رسیده است. این شاخص نسبت به ماه قبل ۴.۲درصد افزایش نشان میدهد و در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته نیز رشد قابل توجه ۵۲.۶درصدی را ثبت کرده است.
در مجموع، تورم سالانه در دوازدهماهه منتهی به آذرماه ۱۴۰۴ به ۴۲.۲درصد رسیده که بیانگر تداوم فشار تورمی در اقتصاد کشور است. تورم ماهانه در آذرماه ۱۴۰۴ برابر با ۴.۲درصد ثبت شده است. در این میان، گروه «خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات» با تورم ۵/۵.۵درصدی بیشترین سهم را در افزایش هزینههای خانوار داشتهاند. این ارقام بیش از هر چیز یک زنگ خطر است؛ زنگ خطری که کوچک شدن بیشازپیش سفره مردم را نشان میدهد.
محمد باقریشربیانی، مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی روز گذشته مدعی شد: نرخ چهار قلم لبنیات تنظیم بازاری در حال تهیه است و طی روزهای آینده ابلاغ خواهد شد. پس از ابلاغ، طرح تشدید نظارت بر بازار لبنیات را اجرا میکنیم و در صورت امکان حتی در کارخانهها نیز نیرو مستقر میشود تا رصد دقیق انجام گیرد.
جهان صنعت: لایحه بودجه ۱۴۰۵: تبلور محدودیتها تعارضات نهادی و الزامات قانونی
تحلیل لایحه بودجه سال۱۴۰۵ ناگزیر باید در بستری انجام شود که اقتصاد کشورمان با مجموعهیی از محدودیتهای همزمان و انباشته اعم از تورم مزمن و بالای چند ساله، ناترازی ساختاری در مالیه عمومی، کاهش توان معیشتی خانوارها، محدودیتهای پایدار ارزی، نااطمینانیهای بیرونی و ضعف تاریخی در تحقق کامل احکام بودجهیی مواجه است اما نکته اساسی اینجاست که این لایحه صرفاً محصول دیدگاههای دولت مستقر نیست بلکه حاصل منطق انباشتهشده تقنینی (بهویژه در چارچوب برنامه توسعهای) و نقد بودجههای انبساطی سنوات گذشته است. گزارشهای رسمی سازمان برنامه و بودجه و دیوان محاسبات کشور طی سالهای اخیر بهطور مکرر نشان دادهاند که بخش قابل توجهی از احکام بودجهیی یا به صورت ناقص اجرا شده یا اساساً به مرحله اجرا نرسیدهاند در حالی که کسریهای عملیاتی عمدتاً از مسیرهایی خارج از پیشبینیهای اولیه شکل گرفتهاند. در چنین شرایطی، انتظار از بودجه سنواتی برای ایفای نقش «تحولگرا» بیش از آن که مبتنی بر واقعیت نهادی کشور باشد، بازتاب نوعی آرمانگرایی سیاستی است.
تحلیل ارقام کلان لایحه نشان میدهد جمع منابع بودجه عمومی دولت حدود ۵.۳درصد نسبت به قانون سال۱۴۰۴ رشد اسمی داشته است. با در نظر گرفتن نرخ تورم انتظاری که در اسناد رسمی بین ۴۵ تا ۵۰درصد برآورد میشود بهمعنای انقباض شدید حقیقی حدود ۴۰درصدی، در قدرت مخارج دولت است. این ویژگی، بودجه۱۴۰۵ را به یکی از انقباضیترین بودجههای دو دهه اخیر تبدیل کرده و نشاندهنده فاصلهگیری آگاهانه از سیاستهای انبساط مالی بیپشتوانه است. این رویکرد دقیقاً بازتاب توصیههای کارشناسان خبره اقتصادی و الزامات برنامه هفتم توسعه در جهت حفظ ثبات مالی و پرهیز از تشدید فشار بر پایه پولی است. گزارش تفریغ بودجه سالهای۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ توسط دیوان محاسبات بهوضوح نشان میدهد انبساطهای اسمی بیضابطه نهتنها محرک رشد پایدار نبوده بلکه از طریق کسری بودجه و افزایش بدهی به بیثباتی بیشتر انجامیده است. از این منظر بودجه۱۴۰۵ بیش از آن که سندی آرمانی و تحولگرا باشد، سندی تثبیتگرا و معطوف به مدیریت ریسکهای مالی و اقتصادینهادی از کاهش شکاف مزمن میان قانون و اجرا و تلاشی برای انطباق با واقعیتهای تلخ اقتصاد کلان و پایبندی به چارچوبهای مالی محتاطانهای که در قوانین بالادستی تصریح شدهاند، است.
جمهوری: باز هم بودجه دستگاههای بیخاصیت!
این مطلب از رئیس جمهور پزشکیان بسیار شنیده شده است که بودجه دستگاههای بیخاصیت باید قطع شود.
سخن بسیار درستی است ولی افسوس که پشتوانه عملی ندارد. نگاهی به بودجه سال ۱۴۰۵ کل کشور نشان میدهد نهتنها بودجه دستگاههای بیخاصیت حذف نشده بلکه افزایش هم یافته است.
در بررسی این موضوع که بسیار مهم است و با زندگی روزمره مردم سروکار دارد، باید به دو نکته توجه شود.
اول اینکه چرا رئیس جمهور پزشکیان نتوانست بودجه دستگاههای بیخاصیت را حذف کند؟ و دوم اینکه آیا حذف بودجه این دستگاهها به نفع خود آنهاست یا به آنها ضربه وارد میکند؟ ضمناً در بررسی سؤال دوم میتوان به پاسخ این سؤال هم رسید که حذف بودجه این دستگاهها آیا به نفع جامعه است یا ضررهائی به همراه خواهد داشت؟
درباره اینکه چرا رئیس جمهور پزشکیان نتوانست بودجه دستگاههای بیخاصیت را حذف کند، واقعیترین جواب این است که فشارهای زیادی برای جلوگیری از حذف به دولت وارد میشود که مقابله با آنها از توان آقای پزشکیان خارج است. حتی اگر او به این فشارها اعتنا نکند و ردیفهای مربوط به این دستگاهها را حذف کند، مجلس که اختیاراتی برای ایجاد تغییر و کم و زیاد و حذف و اضافه کردن بودجه دارد، بودجه این دستگاهها را برمیگرداند و حتی اضافهتر هم میکند. باقی میماند این سؤال که حالا که رئیسجمهور قدرت حذف بودجه دستگاههای بیخاصیت را ندارد چرا آن را افزایش داده است؟ جواب این سؤال هم به همان فشارها مربوط میشود.
هم میهن: هدف بودجه مدیریت بحران است
هدف اصلی بودجه سال ۱۴۰۵ مدیریت بحران اقتصادی کشور است و نباید انتظار رشد رفاه، اشتغال یا تولید را از آن داشت. به گزارش اقتصادنیوز، مسعود روغنیزنجانی، اقتصاددان و رئیس اسبق سازمان برنامه و بودجه، گفت: محدودسازی اطلاعرسانی پیش از تقدیم لایحه نشاندهنده شرایط اضطراری و کاهش شدید قدرت مانور مالی دولت است.
او افزود: چشمانداز ۱۴۰۵ را تداوم تورم بالا، رشد اقتصادی منفی یا ضعیف، تشدید نابرابری، کاهش سرمایهگذاری و افزایش بیکاری میدانم. ضمن اینکه از این بودجه نمیتوان انتظار بهبود معیشت یا کیفیت خدمات داشت. باید تغییرات دیگر و مهمی در پارادایم حکمرانی انجام گیرد تا نفسهای بریده و بهتنگآمده متغیرهای اقتصادی با مراقبتهای ویژه و تدبیر، بازیابی شود و به تدریج نقش اصلی خود را برای حیاتبخشی عزتمندانه زندگی جامعه ایران بازی کند.
روغنیزنجانی گفت: جای برخی کاهشها در هزینه بودجه همچنان باقی است که به احتمال ذینفع آنها (که عمدتاً ذینفعهای تازهوارد به بودجه دولتی در حوزه فرهنگی هستند) با حضور مؤثر در نهادهای خارج از دولت و حضور مؤثر در مجلس، امکان حذف آنها را از دولت و سازمان برنامه گرفتهاند. با فرض تداوم وضع موجود و ادامه سیاست خارجی فعلی و شرایط حاکم بر روابط ما با آمریکا و اسراییل که همچنان جنگی است نرخ تورم بین ۵۰ تا ۶۰درصد در سال جاری بوده و بر اساس همین بودجه در صورت تحقق ارقام منابع آن، نرخ تورم برای ۱۴۰۵بین ۵۰-۴۵درصد خواهد بود.
فرهیختگان: جراحی را از دولتیها شروع کنید
۴۱درصد بودجۀ شرکتهای دولتی دست زیاندهها، ۸۰درصد زیاندهها در اختیار ۴ وزارتخانه
اهمیت بررسی بودجه شرکتهای دولتی از آن جهت است که بخش قابل توجهی از ناترازیهای حوزههایی همچون برق، آب، گاز، آرد و نان و سایر کالاها و خدمات عمومی در بودجه این شرکتها منعکس میشود. بر این اساس، اگر چه بودجه شرکتهای دولتی کمتر در کانون توجه افکار عمومی و نمایندگان مجلس قرار میگیرد، اما پیامدهای ناترازی ناشی از عملکرد این شرکتها، هم در بودجه سالانه کشور نمود پیدا میکند و هم از طریق سرریز به نظام بانکی، به تشدید ناترازیهای مالی منجر میشود. از این رو، بررسی دقیق این بخش از بودجه اهمیت ویژهیی دارد.
بررسیهای «فرهیختگان» نشان میدهد از بودجه ۸هزار و ۸۹۷هزار میلیارد تومانی شرکتهای دولتی در سال آینده حدود ۳هزار و ۶۳۹هزار میلیارد تومان به شرکتهای زیانده اختصاص دارد؛ رقمی که بیانگر سهم ۴۱درصدی شرکتهای زیانده از کل بودجه این بخش است. امسال برخلاف سالهای گذشته، اطلاعات مربوط به شرکتهای دولتی زیانده با دقت بیشتری ارائه شده است، بهگونهیی که تعداد این شرکتها ۹۵مورد اعلام شده که عمده آنها در بخشهای اقتصادی و پس از آن در حوزههای فرهنگ، گردشگری، رفاه اجتماعی و بانکها فعالیت دارند. این در حالی است که در لایحه بودجه سالهای ۱۴۰۴ و ۱۴۰۳ مدیران دولتی تنها ۱۵شرکت را زیانده معرفی کرده بودند، اما بررسیهای دیوان محاسبات نشان داد تعداد واقعی شرکتهای زیانده در سال گذشته ۱۳۹مورد بوده است. واقعگرایی و ارائه اطلاعات شفاف درباره عملکرد شرکتهای دولتی از این منظر اهمیت دارد که سیاستگذاران را نسبت به پرهیز از ارائه وعدههای غیرقابل تحقق آگاه میسازد و آنها را به اتخاذ رویکردی واقعبینانهتر و عملیتر برای کاهش و رفع ناترازیهای مالی کشور سوق میدهد.
سیاست روز: بودجه ۱۴۰۵، صفر شدن کسری روی کاغذ، بزرگ شدن فشار بر معیشت در واقعیت
تجربه سالهای گذشته نشان داده که کسری بودجه در ایران بیش از آن که در اعداد رسمی دیده شود، در رفتارهای مالی دولت پنهان میماند؛ از بدهی به شبکه بانکی و صندوقهای بازنشستگی گرفته تا تعویق پرداختها، فروش داراییها با قیمتهای غیرواقعی و فشار غیرمستقیم بر پایه پولی. بنابراین صفر شدن کسری اسمی لزوماً بهمعنای پایان کسری واقعی نیست، بلکه نشانه انتقال آن از سطح آشکار به لایههای پنهانتر است. رویکرد انقباضی بودجه ۱۴۰۵، به ویژه در سمت هزینهها، حامل پیام روشنی برای جامعه است؛ دولت دیگر توان گسترش تعهدات خود را ندارد. محدود شدن رشد هزینههای جاری، کنترل پرداختها و پرهیز از سیاستهای انبساطی، در کوتاه مدت میتواند به کاهش شتاب تورم کمک کند، اما همزمان خطر تشدید رکود را نیز در خود دارد.
اقتصادی که پیشاپیش با ضعف تقاضا، کاهش قدرت خرید و افت سرمایهگذاری دست و پنجه نرم میکند، در صورت انقباض مالی شدید، ممکن است وارد چرخهای شود که در آن مهار تورم به بهای تعمیق رکود و فشار بیشتر بر معیشت خانوارها تمام شود.
بهویژه اگر این انقباض بدون اصلاحات ساختاری در نظام مالیاتی، بهرهوری دولت و فضای کسبوکار اجرا شود، هزینههای آن بیش از منافعش بر دوش طبقات متوسط و پایین جامعه خواهد افتاد.
کاهش وابستگی بودجه به نفت، اگر چه در سطح نظری تصمیمی درست و دیرهنگام است، اما در عمل با چالشهای جدی روبهروست. غیرنفتی شدن بودجه زمانی میتواند پایدار و کمهزینه باشد که اقتصاد توان خلق درآمدهای جایگزین را داشته باشد؛ حال آن که در شرایط فعلی، بخش بزرگی از درآمدهای غیرنفتی دولت از محل مالیاتهایی تأمین میشود که بر پایه اقتصادی کم رمق و بنگاههایی با حاشیه سود محدود تحمیل میگردد.
تجربه نشان داده که هر گونه وقفه، تأخیر یا ناکارآمدی در نظام کالابرگ و پرداخت نقدی، میتواند به نارضایتی اجتماعی و بیاعتمادی عمومی دامن بزند؛ بهویژه در شرایطی که اقتصاد در وضعیت انقباضی قرار دارد و حاشیه تحمل خانوارها به حداقل رسیده است.
سیاست روز: ضرورت حفظ بازدارندگی در شرایط ناپایدار منطقهای
افزایش بودجه دفاعی؛
بر اساس دادههای بینالمللی، تحلیلهای اقتصادی و پیشبینی رسانههای مختلف در سال گذشته بودجه ۱۴۰۴ ایران برنامهیی برای افزایش بودجه نظامی تا حدود ۲۳میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ را پیشبینی کرده بود که نشان دهنده رشد حدود ۳۵درصدی در این بخش نسبت به سال قبل بود. هر چند هنوز هم بودجه دفاعی ایران از بسیاری کشورهای منطقه حتی امارات کمتر است. افزایش بودجه دفاعی بهخصوص در شرایط فعلی کشور و اتفاقات رخ داده در چند ماه گذشته یکی از اقدامات مهم و پر اهمیت محسوب میشود مخصوصاً که کشور در تابستان بهدلیل تهاجم و تجاوز رژیم صهیونیستی درگیر جنگ تحمیلی ۱۲روزه بوده است.
در خصوص افزایش بودجه دفاعی کشور با وجود همه مشکلات اقتصادی اما نظر کارشناسان این است که باید قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران همواره تقویت شود و معتقد هستند که قرار گرفتن در منطقه با تنشهای متعدد موجب شده که قدرت رزمی و آمادگی نیروهای مسلح بیش از هر زمانی اهمیت پیدا کند.
دنیای اقتصاد: دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵ چه کرده است؟
بودجه شرکتهای دولتی، بانکها و مؤسسههای انتفاعی وابسته به دولت است. این بخش شامل شرکتهای نفت و گاز و پتروشیمی، بانکها و مؤسسههای مالی دولتی و بنگاههای بزرگ اقتصادی وابسته به دولت میشود.
معمولاً این بخش بیش از نیمی از کل بودجه را تشکیل میدهد اما شفافیت کمتری دارد، نظارت مجلس بر آن محدودتر است و تأثیر مستقیمی بر معیشت مردم ندارد.
بخش سوم هم بودجه نهادها و مؤسسههای خاص است که شامل برخی نهادهای عمومی غیردولتی و مؤسسههای فرهنگی، مذهبی یا راهبردی میشود.
این بخش معمولاً محل بحث و انتقاد است به این دلیل که کارآیی آن به سختی قابل ارزیابی است و خروجی اجتماعی شفاف و روشنی ندارد.
بسیاری میگویند بودجه امسال «انقباضی» است. این یعنی دولت تصمیم گرفته کمتر خرج کند یا درآمد بیشتری مثلا از مسیر مالیات دریافت کند تا کسری بودجه، تورم و رشد نقدینگی را کنترل کند.
به زبان سادهتر، دولت دست به عصاتر شده و خرجهایش را سفت و سختتر کرده و تلاش دارد پول کمتری وارد اقتصاد کند.
در شرایطی که بودجه انبساطی بهدنبال تحریک اقتصاد از مسیر خرج بیشتر است، بودجه انقباضی میخواهد خرجها را برای کنترل تورم، مهار کند.
هر چند بودجه انقباضی میتواند به مهار تورم، کنترل کسری بودجه و کاهش چاپ پول کمک کند اما این امکان هم وجود دارد که فشار بیشتری به حقوقبگیران وارد شود و قدرت خرید در برخی موارد کاهش پیدا کند. در کوتاهمدت هم معیشت وضعیت سختتری پیدا خواهد کرد.
به عبارت دیگر برخی میگویند بودجه انقباضی بهلحاظ عددی، درست و منطقی است اما بهلحاظ اجتماعی میتواند پرهزینه باشد.
دنیای اقتصاد: دو خواب «بودجه» برای خانهدارها
کاهش ۶۰درصدی درآمد پیشبینیشده در لایحه بودجه سال آینده برای «مالیاتستانی از خانههای خالی»؛ ماجرا چیست؟
دولت برای سالآینده، دو خواب «بد» و «بدون تعبیر» برای خانهدارها و مالکان واحدهای مسکونی دیده است. گزارش «دنیایاقتصاد» از جزئیات لایحه بودجه سال۱۴۰۵ کل کشور حاکی است، سال آینده درآمد مدنظر دولت از محل «مالیات بر خانههای خالی از سکنه»، نهتنها نسبت به پارسال افزایش پیدا نکرده که ۶۰درصد کاهش یافتهاست؛ این یک پیام مشخص و آشکار از «طنزآلودبودن مواجهه ۴ساله دولت با واحدهای مسکونی منجمد در شهرها» است. در بودجه سال آینده همچنین «تنبیه مالیاتی مالکان واحدهای مسکونی قیمتبالا» نیز مثل سالهای قبل تکرار شده است. در لایحه بودجه۱۴۰۵، رقم پیشبینیشده برای درآمدزایی دولت از محل «دریافت مالیات از واحدهای مسکونی لوکس»، ۷۰۰میلیاردتومان است که برخلاف مالیات اولی، ۴۰درصد افزایش یافتهاست.
بررسیهای «دنیایاقتصاد» از پشتصحنه «تنزل درآمد حاصل از مالیات بر خانههای خالی» نشان میدهد؛ ۴سال شکست سیاستگذار در اخذ مالیات از مالکان واحدهای مسکونی بدون استفاده و در نتیجه، «ناکامی» در تحقق درآمد مالیاتی از این بخش بازار مسکن، احتمال خیلی زیاد موجبشده «تکلیف قانونی دولت در لایحه بودجه۱۴۰۵» برای اجرای سالانه قانون مالیات بر خانههای خالی، به شکلی که هم اجرا شود و هم «حساب خیلی قابل توجهی روی این ردیف بودجهیی نشود»،
دنیای اقتصاد: سیاستهای حمایتی در بودجه
دکتر محمدحسین معماریان*
در کنار بعد سیاستگذاری مالی، سند بودجه نمایشدهنده مخارج دولت برای تأمین مالی وظایفی است که دولت عهدهدار آن است (سلامت، آموزش، سرمایهگذاری زیرساختی، حمایت از اقشار ضعیف، دفاع و...). از این منظر کاهش مخارج حقیقی دولت بدون اولویتبندی وظایف یا بهبود کارآیی، حاکی از کاهش کیفیت یا کمیت تأمین کالاهای عمومی خواهد بود.
مهمترین عامل تعیینکننده مخارج دولت در لایحه بودجه میزان رشد حقوق کارکنان دولت و مستمری بازنشستگان است. این دو بخش مخارج دولت بیش از ۴۰درصد هزینهها را تشکیل میدهند.
سیاست مهم دیگر دولت در لایحه بودجه۱۴۰۵ تداوم تخصیص ارز ترجیحی با نرخ سال گذشته است. باید توجه کرد که ردیفهای درجشده با عنوان اصلاح نرخ ارز ترجیحی بهمعنای اصلاح واقعی نبوده و تنها فراهم کردن ردیف قانونی است که در صورت اصلاح ارز ترجیحی نیازی به اصلاح قانون بودجه نباشد. از آنجا که در لایحه بودجه ۱۴۰۵ سیاست مشخصی از افزایش کارآیی دولت یا اولویت بندی وظایف مشاهده نمیشود، لذا کاهش حقیقی مخارج دولت و کاهش نسبت مخارج به تولید ناخالص داخلی منجر به آن خواهد شد که در سال ۱۴۰۵ کیفیت خدمات ارائهشده توسط دولت کاهش یابد. کاهش کارآیی دولت (بهدلیل کاهش دستمزد حقیقی و تداوم خروج نخبگان از بدنه دولت) و کاهش سرمایهگذاریهای زیرساختی دولتی (آبرسانی، راهآهن، کیفیت جادهها و...) از مهمترین نتایج قابل انتظار خواهد بود.
جوان: آموزش و پرورش هم منقبض میشود
بر اساس جداول رسمی، بودجه کل آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۵ با رشد ۲۵.۶درصدی از ۳۲۰همت به ۴۰۲همت رسیده است. در ظاهر، این افزایش قابل توجه به نظر میرسد، اما کافی است به سال گذشته نگاه کنیم، در سال ۱۴۰۴ بودجه آموزش و پرورش جهشی ۴۶درصدی داشت، رشدی که حتی از میانگین کل دولت نیز فراتر رفت و بهعنوان نقطه عطفی در توجه به آموزش و پرورش مطرح شد. حالا در سالی که دولت بیش از همیشه شعار اولویت آموزش سر داد، رشد بودجه تقریباً به نصف سال گذشته، کاهش یافتهاست.
در کنار روایت رسمی دولت از بودجه ۱۴۰۵ و تأکید بر عدالت آموزشی و معیشت فرهنگیان، صدای منتقدان نیز به گوش میرسد، صدایی که میگوید این افزایشها در عمل کافی نیست. به باور آنها، رشد ۲۵درصدی بودجه آموزش و پرورش در شرایط تورمی امروز بیشتر شبیه به یک مسکن کوتاهمدت است تا راهحل پایدار.
بر اساس دادههای رسمی، اعتبارات استانی که عمدتاً صرف پرداخت حقوق میشود، به حدود ۴۰۳هزار میلیارد تومان رسیده است، رقمی که نسبت به سال قبل تنها ۲۰درصد افزایش دارد. منتقدان بر این باورند که این رشد دقیقاً معادل همان کف افزایش حقوقی است که دولت برای همه کارکنان وعده داده بود، بنابراین، هیچ امتیاز ویژهیی برای معلمان و فرهنگیان در نظر گرفته نشده است.
خراسان: عقده گشایی تورم در بازار خوراکی ها
تازهترین دادههای مرکز آمار ایران نشان میدهد اتفاقی که در بهار ۴۰۱ در بازار خوراکیها رخ داد و حذف ارز ۴۲۰۰ برای واردات کالاهای اساسی، موجب جهش تورم در این بخش شد، نشانههایی از تکرار آن دیده میشود. با این توضیح که جهش نرخ ارز نیز به آن دامن زده است. بر این اساس، در آذر نرخ تورم نقطهای خوراکیها نسبت به آذر سال قبل به ۷۲درصد رسیده و میانگین قیمت کل کالاها اعم از خوراکی و غیرخوراکی نسبت به آذر سال قبل، بیش از ۱.۵برابر شده است.
شعلهور شدن تورم با سوخت دوگانه
به گزارش خراسان، تازهترین دادههای مرکز آمار ایران نتیجه همه تحولاتی را که در آذر پیرامون قیمت کالاها بهخصوص کالاهای خوراکی افتاد، بهوضوح نشان میدهد. در ماهی که گذشت، نرخ ارز با جهشی ۱۶درصدی مرز روانی ۱۳۰هزار تومان را رد کرد تا به این ترتیب دور جدیدی از فشارهای تورمی بر معیشت مردم آغاز شود. موضوعی که حذف ارز ترجیحی کالاهای اساسی مانند برنج نیز به آن دامن زد.
در همین راستا، دادههای مرکز آمار از جهش ۵.۵درصدی قیمت خوراکیها در آذر حکایت دارد. آن هم در شرایطی که میانگین ساده این نرخ از ابتدای سال تا پایان آبان، ۴.۴درصد بوده و بازار خوراکیها التهاب قابل توجهی را تجربه کرده است. همزمان روند شاخص تورم ماهانه کالاهای غیرخوراکی نیز از روند صعودی در این بخش حکایت دارد. تورم ماهانه این کالاها از ۲.۶درصد در آبان به ۳.۴درصد در آذر رسیده که اگر چه رقمی کمتر از تورم خوراکیها دارد، اما سرعت بیشتری را نسبت به آن نشان میدهد.
