میکیس تئودوراکیس، آهنگساز برجسته یونانی. هنرمندی که توانست عشق به زندگی و آزادی و تنفر عمیق از دیکتاتوری را در آثار هنریش به‌نمایش بگذارد. او خالق آثار درخشانی هم‌چون موسیقی فیلمهای زد، زوربای یونانی، و حکومت نظامی است.
میکیس تئودوراکیس به‌شدت به تعهد هنر به مردم و آزادی مردم معتقد است. او در این باره گفته است: «هنر در هر لحظه باید با توده‌های مردم ارتباط برقرار کند. هنر اصیل و واقعی نمی‌تواند برای تعداد اندکی از خبرگان، متخصصان و… ، وجود داشته باشد. آفرینش هنری، ابتدا از میان مردم و زمانه برمی‌خیزد؛ و تکاملش را دوباره در مردم و زمانه باز می‌یابد…»
تئودوراکیس، در بیست و نهم ژوییه 1925، در بحبوحه جنگهای یونان برای آزادی از سلطه ترکها، در جزیره خیوس متولد شد. در سال1942، هنگامی که بیشتر از 17سال نداشت، اقدام به تأسیس یک گروه کر جوانان کرد و اولین کنسرتش را در همین سال ارائه کرد.
میکیس تئودوراکیس علیه نازیسم و فاشیسم
میکیس تئودوراکیس در سال 1943، به مقاومت یونان پیوست و به عضویت «سازمان سراسری جوانان یونان» ( «ELAS» درآمد. طی دو سالی که علیه اشغال نیروهای آلمانی و ایتالیایی مبارزه کرد، چندین‌بار دستگیر و شکنجه شد.با پایان جنگ جهانی دوم، یونان وارد دوران جنگ داخلی شد. جنگی که از سال 1945 تا سال 1949 بیش از 800هزار کشته از خود به‌جا گذاشت و درد و رنج فراوانی برای مردم یونان بهمراه داشت. دست‌نشاندگان نازیها و سلطنت‌طلبها، که در دوران اشغال نازیها از یونان فرار کرده بودند، توسط نیروهای نظامی انگلستان به کشور برگشته و برای به‌دست گرفتن قدرت بار دیگر وارد معرکه شدند.
در این جنگها تئودوراکیس سلاح به‌دست گرفت و به‌همراه جوانان «ELAS» در نبردهای نیروهای مقاومت با اشغالگران انگلیسی و مزدوران و سلطنت‌طلبها به جنگ پرداخت.
در همین سالها او به کلاس درس «فیلوکتیتیس اکونومیدیس»، رهبر کنسرواتوار آتن، وارد شد. استعداد هنریش باعث شد که در مدت کوتاهی به خلق آثار گرانبهایی نایل شود. «ترانه‌های مقاومت»، سمفونی «خیانت اودیپ»، «میهمانی آسیگونیا»، «کارناوال یونانی»، باله «آنتیگون» و «عشق و مرگ» بخشی از آثار هنری او در دوران جنگ داخلی و مقاومت یونان بودند.
میکیس تئودوراکیس دوران شکوفایی هنری
میکیس تئودوراکیس پس از مدتی به پاریس رفت و در کنسرواتوار پاریس دوره تجزیه و تحلیل موسیقی را نزد «اولیویه مسیان» گذراند. در همین زمان بود که اولین کارهای کلاسیک خود را به‌روی صحنه آورد که موجب شناخته‌شدگی بین‌المللی او شد. در سال 1957، جایزه طلایی فستیوال مسکو را برد و در سال 1959، به پیشنهاد داریوش میلود، به‌عنوان بهترین آهنگساز سال اروپا، جایزه کوپلی آمریکا را، برای موسیقی باله «آنتیگون»، به‌دست آورد.تئودوراکیس در سال1960 به یونان بازگشت و به همکاری با یانیس ریتسوس، یاکاوس کابانلیس و یورگوس سفه‌ریس، شعرای بزرگ یونان، پرداخت.
سالهای دهه1960 اوج شکوفایی هنری تئودوراکیس بود. او خلاقیت هنری را با «تعهد» همراه می‌ساخت و آن را در اختیار مردم یونان، برای آزادی و رهایی، قرار می‌داد. ترانه‌های «اپیفانیا» (اثر یورگوس سفه‌ریس، برنده جایزه نوبل1963)، «قصیده ماتهاوزن» (با شعر «یاکاوس کابانلیس» ) و «قصیده رومیوسینی» (با شعر «یانیس ریتسوس)، شهرتی جهانی یافتند و موسیقی فیلم «زوربای یونانی» آوازه او را به اقصی نقاط جهان بردند.
تئودوراکیس در سال1963، «سازمان جوانان دموکرات لامبراکیس» را تأسیس کرد و خودش به‌ریاست آن انتخاب شد. این سازمان توسط حکومت دیکتاتوری کنستانتین، پادشاه یونان، تحت فشار و محدودیت فراوان قرار گرفت و بسیاری از اعضای آن دستگیر، شکنجه و اعدام شدند.
میکیس تئودوراکیس مبارزه علیه حکومت سرهنگها
با کودتای نظامی سرهنگها در یونان، در روز 21 آوریل سال 1967، تئودوراکیس به زندگی مخفی روی آورد و برای سرنگونی حکومت پاپادوپولوس، فرمانده سرهنگها، به فعالیت پرداخت. به این منظور تئودوراکیس به «جبهه میهن‌پرستان» پیوست. در طول 4ماه زندگی مخفی، تئودوراکیس با خلق زیباترین و پر‌شورترین ترانه‌ها، مردم یونان را به مقاومت علیه حکومت سرهنگها فرامی‌خواند. تئودوراکیس خود در مورد هنرش چنین گفته است: «در سالهای 67ـ1960، و در ابعادی سالهای 70ـ1967، سیکل خلاقیت هنری من تکمیل شد. سرکوبی خشونت‌بار در حکومت سرهنگها در بحبوحه تکمیل کار من صورت گرفت. زمانی که دانش موسیقی فوق سنفونیک را فرا گرفتم و مصمم شدم که سفر هنری بزرگتری، دست در دست مردم، انجام دهم، حکومت نظامی موسیقی مرا ممنوع کرد. سیاسی شدن هنر من نتیجه 2عامل است: اول، صراحت و رو‌راستی، و دوم، تعهد. این عوامل بر پایه همان اصل اولیه کار من، یعنی این اصل که «هنر باید در هر‌لحظه با توده‌ها ارتباط برقرار کند»، استوارند.سرانجام سرهنگهای حاکم بر یونان، با صدور یک فرمان به‌نام «فرمان نظامی شماره 13»، پخش و گوش دادن به آهنگهای تئودوراکیس را ممنوع کرده و در ماه اوت سال 1967 او را دستگیر و روانه زندان کردند.
تئودوراکیس در عین اسارت و تحمل شکنجه، آهنگهای جدیدش را به‌طور مخفیانه در زندان می‌ساخت و به خارج می‌فرستاد. ترانه‌های «شعرهای مارینا» و «حکومت نظامی» محصول دوران سخت زندان «آوروف» می‌باشند.
میکیس تئودوراکیس و جنبش جهانی برای نجات جانش
میکیس تئودوراکیس در پایان فصل بهار سال 1968 از زندان آزاد شد و به‌اتفاق همسر و فرزندانش «میرتو، یورگو و مارگریتا»، به دهکده ساحلی «وراخاتی» تبعید شد. پس از مدتی، در تاریخ 23ماه اوت، به کوههای زاتونا تبعید شد و تحت نظر قرار گرفت. در همین زمان یک جنبش بین‌المللی که برخی از هنرمندان برجسته جهان در آن شرکت داشتند، برای نجات جان تئودوراکیس به وجود آمد. در این جنبش دیمیتری شوستاکوویچ، هانس آیسلر، لئونارد برنشتاین، آرتور میلر، هاری بلافونته، لارنس اولیویه، آلک گینس، پیتر هال و ملینا مرکوری، هنرپیشه ارزشمند و فقید یونانی، عضویت داشتند. سرهنگها به این تلاشها وقعی ننهادند و او را به اردوگاه کار اجباری «اروپوس» منتقل کردند.در سال 1969، جان باری، آهنگساز معروف انگلیسی، به‌طور مخفیانه مقداری از نوارها و دو نامه تئودوراکیس به اوتانت، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، را به‌دست او رساند. در تاریخ 13 آوریل 1970، با دخالت شخص اوتانت سرهنگها ناگزیر به‌آزادی تئودوراکیس شدند.
در دوران تبعید در خارج کشور او به‌همراه ماریا فاراندوری، آندونیس کالوگیانیس و یانیس دیدیلیس و عده‌یی دیگر از هنرمندان یونانی، جنبش جهانی علیه حکومت سرهنگها را سازماندهی و رهبری کرد. او بیش از 1000 کنسرت در شهرهای مختلف جهان اجرا کرد.
میکیس تئودوراکیس به‌رغم این مشغولیتها، از خلق آثار هنریش غافل نشد. موسیقی فیلمهای «فدرا»، «Z» و «حکومت نظامی» بخشی از شاهکارهای هنری او در این دوران به‌شمار می‌روند.
تراژدی‌ای که زندگی تئودوراکیس را نیز تحت‌تاثیر قرار داد. شکست یونان در جنگهای آسیای صغیر با ترکیه در سال1922، بود. دومین فاجعه زندگی تئودوراکیس، جنگ جهانی دوم و مصائب آن برای میهنش بود. ؛ و فاجعه سوم، جنگ داخلی یونان در سالهای 1944 تا 1949 بود گفتیم به این فاجعه، دیکتاتوری نظامی سرهنگها در یونان از سال 1967 تا 19 73افزوده شد.
این فاجعه‌ها باعث شد که تئودوراکیس با خلق آثاری درخشان، یک حمایت بزرگ جهانی را برای مقاومت میهنش جلب کند، تا این‌که بالاخره در اثر مبارزات مردم یونان، حکومت سرهنگها نیز سرنگون شد.
تئودوراکیس بعد از سقوط حکومت سرهنگها به یونان بازگشت و به فعالیتهای سیاسی و هنری خود ادامه داد. او برای چند دوره به عضویت پارلمان یونان درآمد (سالهای 1981 تا 1986 و 1989 تا 1993). در سالهای 1990 تا 1992 در دولت کنستانتین میتسوداکیس، به‌عنوان وزیر، مشغول کار شد و در سال1993 به‌سمت مدیرکل ارکستر سنفونیک رادیو و تلویزیون یونان منصوب شد. میکیس تئودوراکیس به همبستگی بین‌المللی و صلح جهانی علاقه وافری داشت. از همین زاویه انجمن دوستی ترکیه‌ـ‌یونان را با همکاری لیوانلّی هنرمند محبوب ترک، بنیان گذاشته است. از تئودوراکیس بیش از 1000 ترانه و اثر هنری به‌جا مانده است. فهرست بخش از آثار معروف او:
میکیس تئودوراکیس آثار
1939ـ کنسرت برای ویولن (گمشده)
45ـ1939ـ ترانه‌های کودکان
1942ـ اوراتوریو «خدا»، ترانه «طبیعت غم‌انگیز»، کر «آبستره برای کاسیانی»
47ـ1943ـ ترانه‌های مقاومت
50ـ1945ـ سنفونی «میهمانی آسیگونیا
50ـ1949ـ سنفونی شماره یک
1953ـ موسیقی فیلم «گردان پابرهنه»، «ایوا»
1954ـ سوئیت شماره یک، ترانه «دایره»
1956ـ باله موزیکال «اروفیلی»، سوئیت شماره2، سوئیت شماره3 (مادر گناهکار)
1957ـ موسیقی فیلم «ملاقات با مهتاب»، باله موزیکال «بلوک شماره40»
59ـ1958ـ ترانه «اپیتافیوس»، «فراریها» و «اپیفانیا»
1959ـ سوئیت «تصویرهای آنتیگون»، ترانه «پولیتیا»، نمایش «آرچیپلاگو» و موسیقی فیلم «چهره‌ها در تاریکی»
1960ـ موسیقی فیلم «میرتیا»، «ماه عسل» و اوراتوریو «آخیون استی»
ترانه «همسایگی: رویا» و موسیقی فیلم «مانولیس»
1962ـ موسیقی فیلم «فدرا»، «الکترا»، «5میل به نیمه شب»، موسیقی تئاتر «گروگان»، تراژدی «قصیده مرگ برادر» و «اقامتگاه فرشتگان»
1963ـ ترانه «شهر سحر‌آمیز» (به‌همراه هاجی‌داکیس)، «پولیتیای دوم» و موسیقی فیلم «یک قلب زیبا»
1964ـ ترانه «سیکلادیس کوچک» و «ترانه‌های فاراندوری»
1964ـ موسیقی فیلم «زوربای یونانی» و «جزیره آفرودیت»
1965ـ موسیقی تئاتر «زنان تروآ»، ترانه «قصیده ماتهاوزن» و «قصیده رومیوسینی»
1966ـ موسیقی فیلم «روزی‌که ماهیها از آب بیرون آمدند» و ترانه «نامه‌های آلمانی» و موسیقی تئاتر «لیسیستراتا»
1967ـ ترانه «شش ماه دریایی»، «قصیده آنتونیو الکامبوریو»، «خورشید و زمان» و ترانه‌های «جبهه میهن‌پرستان»
1968ـ ترانه «خواهر ما آتنه»، «میتیستورما»، «12ترانه آزادی»، «در کوههای آرکادیا»، «در میدان بازار»، «شب مرگ»، «ترانه‌هایی برای آندرئاس»، «برای دوستان و مادرم» و اوراتوریو «اپیفانیا آوروف»
1969ـ موسیقی فیلم «Z»، سوئیت «من سخن می‌گویم»، «نام من کی.اس.است»، «3مرد شجاع» و «مادر تبعیدی»
1971ـ موسیقی فیلم «بیریبی»، «زنان تروآ» و ترانه «آهنگهای نبرد»
1972ـ موسیقی فیلم «حکومت نظامی»
1973ـ موسیقی فیلم «سرپیکو»، «سوئیت ک. آ».
1974ـ موسیقی فیلم «داستان یعقوب» و نمایش «پرودومنوس لائوس» (خلق خیانت شده)
1975ـ موسیقی نمایش «اختروس لائوس» (دشمن خلق) و موسیقی تئاتر «ایپیس»، نمایش درام «خریستو فوروس کلمبوس» (نیکوس کازانتزاکیس)
1981ـ سنفونی شماره2 و 3 و «به‌گفته صدیقین»
1982ـ اوراتوریو «لیتورجیا» و «میسا گرکا» و سنفونی «لورکا»
1983ـ سنفونی شماره7، اوراتوریو «رکیم»، تراژدی کلاسیک «آریستوفانس» «اورستی» و «آگاممنون»
87ـ1986ـ سنفونی شماره4
88ـ1987ـ باله «7رقص یونانی» (با موریس بژار)
89ـ1988ـ اپرای «مده‌دآ»
91ـ1990ـ سنفونی «کانتو المپیکو»
1992ـ تراژدی «پرومته» (آشیل)
93ـ1992ـ اپرای «الکترا»
96ـ1995ـ اپرای «آنتیگون»
1997ـ تراژدی «زن فنیقی»
تئودوراکیس هنرمندی مبارز در راه آزادی
به‌گفته آنتونی کوئین، تئودوراکیس مرد «زندگی و آزادی» است. برای او مسئولیتهای اجتماعی از ضرورتهای تاریخی و قوانین حیات ناشی می‌شوند.تئودوراکیس در مورد کار و مسئولیت آهنگسازی چنین گفته است: «امروزه حکومتها از اندیشه آزاد و انقلابی انتقام گرفته و بشریت را به لبه ناامیدی کشانده‌اند. انسان، به‌هرحال، با نیروی خلاقه خویش به‌پیش می‌رود و آرام آرام رویش را به‌سمت رهبران انقلابی می‌گرداند تا مســـلح شود، باقی بماند و پیروز شود.
