یونسکو سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد

تنظیم شده: 21 دی 1391

یونسکو سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل‌متحد

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل‌متحد (یونسکو)، یکی از سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل‌متحد است که در سال ۱۹۴۵ تشکیل شد. ۱۹۵ کشور یا کشور ناظر، عضو یونسکو هستند. مقر آن در پاریس پایتخت فرانسه است و دفترهایی در کشورهای مختلف دارد.
هدف این سازمان به این صورت اعلام شده است:
کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین‌المللی در زمینه‌های آموزشی، علمی و فرهنگی، افزایش احترام به عدالت و حقوق‌بشر و آزادیهای اساسی برای همه، بدون تمایز نژادی، زبانی یا مذهبی بر پایه منشور سازمان ملل‌متحد

یونسکو دارای یک شورای اجرایی مرکب از 24 عضو و یک دبیرخانه کل است که مقر آن در کاخ یونسکو در پاریس قرار دارد. این سازمان دارای یک کنفرانس عمومی است که هردو سال یک بار برای تصویب برنامه دو ساله‌ی تدوین شده کشورها و همچنین برنامه‌های میان مدت برگزار می‌شود.
هدایت این سازمان را یک مدیر کل که برای مدت شش سال انتخاب می‌شود بر عهده دارد
مدیر کل فعلی یونسکو ایرینا بوکووا (Irina Bokova) از کشور پرتغال است. او اولین زنی است که به‌ریاست این سازمان برگزیده شده است.

ایجاد مؤسسه بین‌المللی برنامه‌ریزی آموزشی برای بهبود آموزش در کشورهای جهان
ثبت بین‌المللی میراثهای فرهنگی و تاریخی جهان
پروژه‌های مربوط به تنوع زبان و زبانهای در حال انقراض
ترویج «جریان آزاد اندیشه بر اساس کلام و تصویر»
ارتقاء آزادی بیان و آزادی مطبوعات
ارتقاء دسترسی آسان و فراگیر به فناوری اطلاعات و ارتباطات‌
ارتقاء تکثرگرایی و تنوع فرهنگی در رسانه‌ها
آفریقا یکی از اولویتهای یونسکو است. حدود یک چهارم پروژه‌های یونسکو به آفریقا مربوط می‌شود.

بودجه یونسکو توسط کشورهای عضو تأمین می‌شود که اغلب شامل آمریکا، اروپا و کشورهای ثروتمند عربی است. آمریکا، بیش از ۲۲ درصد از بودجه‌ی سازمان یونسکو را تأمین می‌کرد که بالغ بر ۷۲ میلیون دلار بود. اما با پذیرش فلسطین به‌عنوان عضو یونسکو، پرداختهای آمریکا به این سازمان قطع شد. ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو می‌گوید: «باعث تأسف است که حالا، وقتی ما از ارزشهای آزادی و دموکراسی با مردم این کشورها صحبت می‌کنیم، آمریکا در کنار ما نیست. چون فکر می‌کنم این ارزشها برای مردم آمریکا از اهمیت زیادی برخوردار است».
یونسکو برنامه‌ای راهم به‌نام ”کلیک و اهدای کمک“ دارد که مردم بتوانند از طریق اینترنت به این سازمان کمک مالی کنند

جایزه علمی یونسکو جایزه آموزش صلح یونسکو
جایزه کالینگا برای فراگیر کردن دانش
جایزه ال اورئال برای زنان دانشمند
جایزه جواد حسین برای دانشمندان جوان
جایزه سلطان قابوس برای حفاظت از محیط زیست
جایزه بین‌المللی رودخانه‌های دست‌ساز برای حفاظت از منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک
مدال انستیتوی پاستور
مدال‌ سرگی اینشتین برای هنر سینماتوگرافی
مدال موتزارت برای تقویت صلح جهانی با استفاده از موسیقی و دیگر هنرها.

                                  (صحنه تصویب عضویت فلسطین در یونسکو)
ایرینا بوکووا (Irina Bokova)، مدیرکل یونسکو می‌گوید: موضوع پذیرش فلسطین از 22سال پیش در دستور کار یونسکو بود. آمریکا همواره مخالفت می‌کرد، اما این بار، 107 کشور عضو، تصمیم گرفتند که به نفع آن رأی بدهند. این یک تحول مهم بود.
محمود عباس موافقت یونسکو با عضویت کامل فلسطین در این سازمان را یک پیروزی تاریخی برای مردم فلسطین و عدالت و آزادی توصیف کرد

 

هر دو سال یک بار هر کشور می‌تواند دو اثر برای ثبت در میراث جهانی به یونسکو پیشنهاد دهد. تا به‌حال صدها آثار از کشورهای مختلف جهان به ثبت رسیده‌اند.
برای مثال
فرانسه: بیانیه حقوق‌بشر و شهروند
آفریقای جنوبی: پرونده دادگاه جنایی در مورد وضعیت نلسون ماندلا و همرزمانش و مجموعه آرشیو زنده مبارزه برای آزادی
آلمان، سمفونی شماره 9بتهوون
تاجیکستان: نسخه خطی کلیات عبید زاکانی و غزلیات حافظ شیرازی
ترکیه: آثار ابن سینا در کتابخانه نسخ خطی
عربستان سعودی: قدیمی‌ترین کتیبه اسلامی (کوفی)
موضع یونسکو در قبال بهار عرب
مدیرکل یونسکو ایرینا بوکووا (Irina Bokova) می‌گوید:
ما بسیار مشتاق بودیم که بهار عرب به ثمر برسد. چرا که ما بر این باور هستیم که آرمانهای آنها برای کرامت بیشتر، حقوق‌بشر و زندگی بهتر کاملاً مشروع است و از همان روزهای نخست، برخی از این کشورها را در مسیر آزادی، مردم‌سالاری و نظم جدید در مقطع سیاسی و اجتماعی همراهی کردیم.
عضویت ایران در یونسکو و آثاری که از ایران در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است
ایران در 30اردیبهشت 1325 اساسنامه‌ی یونسکو را پذیرفت و از 15تیر ماه 1327 رسماً به عضویت آن درآمد. آثار تاریخی و فرهنگی متعدد ایران توسط یونسکو به ثبت رسیده است.
چغازنبیل، تخت‌جمشید و میدان نقش جهان نخستین مکانهایی بودند که در تاریخ 19اردیبهشت‌ماه سال 1358 در فهرست میراث جهانی ثبت شدند.
مسجدجامع اصفهان، گنبد قابوس ارگ بم، گنبد سلطانیه، بیستون و بازار تبریز هم از جمله آثار ثبت شده هستند

غیر از مشکل مالی، یکی از چالشهای جدی یونسکو بنیادگراها هستند که در موارد متعدد میراثهای تاریخی و فرهنگی بشری را تخریب و نابود می‌کنند. برای مثال:
افراطیون مالی چند زیارتگاه تاریخی شهر تیمبوکتوTIMBOKTO را تخریب کردند. این شهر در شمال مالی بخشی از میراث جهانی سازمان یونسکو است.
یا طالبان در افغانستان مجسمه‌های بودا را به توپ بست و آنها را تخریب کرد.
البته برخورد حکومت آخوندی با میراثهای تاریخی و فرهنگی ایران هم دست کمی از این موارد ندارد. به‌عنوان مثال مدافعان محیط زیست بارها نسبت به تخریب پاسارگارد در ایران هشدار داده‌اند.