اولی هاینونن کارشناس پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد نقضهای رژیم ایران در توافق هسته‌یی خواستار اقدامی علیه رژیم شد.
وی طی مقاله‌یی که در یورونیوز انگلیسی درج شده از جمله نوشت: وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلستان به همراه رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اوایل ماه ژوئن بیانیه‌یی صادر کردند. آنها در این بیانیه ”نگرانی عمیق خود را نسبت به این‌که رژیم ایران چند فقره از تعهدات برجامی‌اش را انجام نمی‌دهد“ ابراز کردند. با این حال آنها به این مسأله نپرداختند که آیا تهران به مجموعه جداگانه‌ای از موافقتنامه‌های لازم‌الاجرا شامل: موافقتنامه پادمانی جامع و پروتکل الحاقی این موافقتنامه ملتزم است یا نه. این موافقتنامه رژیم ایران را ملتزم می‌کند که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاعات در مورد همه تأسیسات، مواد و فعالیت‌های هسته‌یی در قلمروی خود را ارائه دهد. متأسفانه شواهد قوی وجود دارد که تهران التزامات خود را نقض می‌کند.
در ادامه مقاله اولی هاینونن آمده است: نقض التزامات پادمانی رژیم ایران یک روند طولانی‌مدت را منعکس می‌کند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اولین بار نقض موافقتنامه پادمان جامع ایران را در فوریه ۲۰۰۳چند ماه بعد از این‌که یک گروه اپوزیسیون ایرانی سایت غنی‌سازی اورانیوم در نطنز را افشا کرد، تأیید نمود.
بر اساس گزارش ژوئن ۲۰۰۳ آژانس، رژیم ایران در آن موقع موافقت کرد که اطلاعات طراحی تأسیسات هسته‌یی جدید ”به هر ترتیبی که زودتر باشد، به‌محض این‌که تصمیم به ساخت یا دادن مجوز ساخت چنین تأسیساتی گرفته شد“ را ارائه دهد.
در حالیکه رژیم ایران متعاقباً برخی اطلاعاتی در مورد فعالیت‌های مخفیانه غنی‌سازی اورانیوم خود در همان سال ارائه داد، ولی اظهارنامه کاملی در مورد فعالیت‌های هسته‌یی قبلی خود ارائه نکرد. رژیم ایران به غیر از تأسیسات غنی‌سازی فردو تأسیسات بروجردی را فاش نکرد، تأسیساتی که هدفش – همان‌طور که آرشیو هسته‌یی نشان می‌دهد – تولید قطعاتی برای مواد قابل انشقاق برای برنامه تسلیحات هسته‌یی ایران می‌باشد.
تهران به همین منوال هدف واقعی تأسیسات معدن و فرآوری گچین را اعلام نکرد. آرشیو هسته‌یی نشان می‌دهد که در اصل بخشی از چرخه مخفی سوخت هسته ای رژیم ایران با هدف تولید تسلیحات هسته‌یی بود. همان‌طور که آرشیو اثبات می‌کند، رژیم ایران همچنین تصمیم گرفت تولید و استفاده از چاشنی نوترونی با اورانیوم را اعلام نکند، این قطعه به تحریک یک واکنش زنجیره‌ای در هسته اورانیوم غنی شده با درجه تسلیحاتی در یک بمب اتمی کمک می‌کند....
در سال ۲۰۱۵، رژیم ایران یک فرصت دیگری داشت اطلاعات مورد نیاز را بعد از امضای برجام ارائه دهد. در آن زمان، رژیم ایران موافقت کرد که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاعات و دسترسی به سایتهای هسته‌یی مربوط به مسائل باقی مانده گذشته و حال را بدهد...
با این حال، تهران هنوز به سؤالات آژانس در رابطه با فعالیت‌های هسته‌یی گذشته خود پاسخ نداده است. در آن زمان آژانس گزارش داد که نمونه برداریها از خاک در مجموعه نظامی پارچین حاوی ذرات قدیمی اورانیوم بود که با این حرف رژیم ایران که در آنجا موارد هسته‌یی را فرآوری نکرده است، منافات داشت. از زمان اجرایی شدن برجام، آژانس یافته‌های خود در پارچین یا سایر سؤالات بلاجواب را پیگیری نکرده است. آژانس در تازه‌ترین گزارش خود در ماه مه ۲۰۱۹ گزارشات دیگری را بازگو کرد که از زمان برجام صادر شده بود که در آن آمده بود: ”ارزیابیها در رابطه با عدم وجود مواد و فعالیت‌های هسته‌یی اعلام نشده رژیم ایران کماکان در جریان است.“
به گفته اولی هاینونن این بسیار مهم است که آژانس نقضهای موافقتنامه پادمانی جامع و پروتکل الحاقی ایران را به شورای حکام گزارش کند. این اقدام بواسطه ماده ۱۲قانون آژانس الزامی است. این قانون الزامی می‌کند که بازرسان ”هر گونه عدم التزام را به مدیر کل گزارش کنند که وی باید بر آن اساس گزارش را به شورای حکام ارائه دهد.“ در عمل آژانس به‌صورت عام عدم پایبندی را منحرف کردن مواد هسته‌یی برای تسلیحات هسته‌ای، برای سایر بمبهای اتمی یا برای اهداف نامشخص تعریف می‌کند. هر موردی که در آن تلاشهای آژانس برای راستی‌آزمایی عدم انحراف به بن‌بست رسیده است هم مصداق عدم پایبندی است.
در آخر، نقضهای تعهدات پادمانی به توانایی آژانس برای ارائه تضمینهایی در مورد پایبندی رژیم ایران به برجام و در مورد ابعاد برنامه هسته ای رژیم ایران ضربه می‌زند. رها کردن این مشکلات حل و فصل نشده به استقلال آژانس ضربه می‌زند و اعتبار نتیجه‌گیریهایش را کاهش می‌دهد. به شکلی عامتر، کشورها با آژانس موافقتنامه‌های پادمانی امضا می‌کنند تا طرفهای دیگر هم تعهداتشان را به‌نحوی قابل راستی‌آزمایی انجام دهند و انتظار دارند که آژانس به همه نقضها به‌نحوی باز و به موقع بپردازد. دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید هم‌اکنون مسئولیت خود را با گزارش نقضهای رژیم ایران به شورای حکام انجام دهد. شورای حکام سپس باید گامهای مناسب برای کشاندن رژیم ایران به التزام به تعهداتش را تعیین کند.
