جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور نقض حقوق‌بشر در ایران، در نخستین گزارش خود از نقض حقوق‌بشر در ایران ابراز نگرانی کرد و خواستار آزادی زندانیان سیاسی و دستگیر شدگان تظاهرات اخیر و همچنین خواهان تحقیق در مورد قتل‌عام سال ۶۷و مرگ مشکوک زندانیان در ماههای اخیر شد.
وی در گزارش خود به نقض حق حیات (اعدام‌ها)، اعدام نوجوانان، شکنجه، نقض حق آزادی تجمع، نقض آزادی بیان و عقیده، نقض حقوق زنان، نقض حقوق پیروان ادیان و عقاید مختلف مذهبی توسط حکومت آخوندی پرداخته است. جاوید رحمان بار دیگر بر خواست دبیرکل سازمان ملل در مورد آزادی معترضان دستگیر شده تأکید کرد و خواستار آزادی تظاهر کنندگانی شده که در ماههای اخیر دستگیر شده‌اند.
مأموریت گزارشگر حقوق‌بشر در ایران
گزارش جاوید رحمان گزارشگر حقوق‌بشر سازمان ملل:
نقض حق حیات مشخصاً اعدام مجرمان نوجوان؛ نقض ممنوعیت شکنجه و سایر بدرفتاریها؛ نقض حق آزادی عقیده، بیان و تجمع؛ نقض حقوق زنان و دختران؛ نقض حقوق اقلیتهای مذهبی و قومی.
گزارشگر ویژه قصد دارد به‌دنبال اطلاعات بیشتر در مورد این موضوعات مورد نگرانی برود و با دولت و دیگر طرف حسابها به‌منظور دستیابی به این هدف تعامل کند.
بر اساس ارزیابی اولیه وی گزارشگر ویژه همچنین قصد دارد که در دوره مأموریتش رابطه بین نقضهای حقوق شهروندی و سیاسی و نقضهای حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران را بازتاب دهد.
علاوه بر این گزارشگر ویژه در حال حاضر قصد دارد در میان چیزهای دیگر به وضعیت مدافعان حقوق‌بشر، اتباع خارجی و دو تابعیتیها، اعدامهای ادعایی بدون تشریفات قانونی سال ۱۹۸۸، و همچنین حقوق گروهها به‌طور مشخص گروههایی بر اساس معلولیت، سمت‌گیری جنسی و هویت جنسی بپردازد.
گزارشگر ویژه در انجام مأموریتش با مقررات نحوه رفتار شورای حقوق‌بشر برای گزارشگران ویژه هدایت خواهد شد همان‌طور که در قطعنامه ۲/۵ شورای حقوق‌بشر اعلام شد. مطابق با نحوه رفتار، گزارشگر ویژه در یک ظرفیت مستقل عمل خواهد کرد و مأموریتش را از طریق یک ارزیابی حرفه‌یی و بی‌طرفانه فاکتها مبتنی بر استانداردهای حقوق‌بشری به‌صورت بین‌المللی به‌رسمیت شناخته شده و عاری از مداخله و فشار خارجی انجام خواهد داد.
گزارشگر ویژه متعهد است که مأموریت خود را به شیوه‌ای عاری از سیاسی شدن انجام دهد و فقط با هدف کمک کردن به کشور در پایبندی به تعهدات حقوق‌بشری بین‌المللی خود به شیوه‌ای تدریجی و سازنده اما قوی هدایت خواهد شد.
درخواست گزارشگر ویژه برای بازدید از ایران
گزارشگر ویژه به‌دنبال همکاری مقامات در جمهوری اسلامی ایران و ثبت و گزارش فاکتها بر اساس اطلاعات محتوایی و قابل اتکا در مورد پایبندی کشور به تعهدات حقوق‌بشری خواهد بود. با مد نظر قرار دادن این، گزارشگر ویژه با مقامات ایران ارتباط برقرار کرده است، یک ملاقات رسمی اولیه انجام داده است و علاقه قوی خود به بازدید از جمهوری اسلامی ایران را بیان کرده است.
گزارشگر ویژه در پی اطلاعات از مقامات ایرانی در مورد موضوعات حقوق‌بشری به‌خصوص آن مسائلی که در قطعنامه‌های مجمع عمومی و شورای حقوق‌بشر برجسته شده‌اند و آنهایی که موضوع نگرانی ثبت شده برای نهادهای حقوق‌بشری سازمان ملل هستند، خواهد بود.
گزارشگر ویژه در بازدید پیشنهادی خود هدفش یک دسترسی معنی‌دار به افراد و اماکن مورد علاقه با یک دیدی به دستیابی به واقعیتها در رابطه با وضعیت حقوق‌بشری در کشور خواهد بود.
گزارشگر ویژه از زمان انتصابش چندین ملاقات با اعضای جامعه مدنی از جمله جامعه ایرانیان خارج کشور در بریتانیا و ایرلند شمالی، و در اولین سفر رسمی‌اش به ژنو در اوت ۲۰۱۸ داشته است. وی اطلاعات از یک تعداد قابل توجهی از سازمانها و افراد در رابطه با وضعیت حقوق‌بشر در کشور دریافت کرده است.
نحوه کار گزارشگر ویژه
گزارشگر ویژه یک مجموعه قابل توجهی اسناد از نقضهای ادعایی حقوق‌بشر که در ایران انجام می‌شود، نیز دریافت کرده است. شهادتهای افراد و صحبتهای شاهدان از جمله از طریق انجام بازدیدهای کشوری یک بخش اساسی اطلاعاتی که مطابق مأموریت گزارشگر ویژه جمع‌آوری می‌شود را تشکیل خواهد داد.
گزارشگر ویژه همکاری مقامات ایران را زمانی که اتهامات را به‌عنوان بخشی از تلاشهایش برای بررسی پرونده‌های افراد پیگیری می‌کند، درخواست خواهد کرد.
گزارشگر ویژه در شکل دادن به یک دید محتوایی و بی‌طرفانه اطلاعات به‌دست آمده از همه منابع معتبر از جمله در میان چیزهای دیگر بیانیه‌ها، اظهارنظرها و اطلاعات دولت در مورد قوانین موجود، قانون جدید، سیاست‌ها و اعمال کشور را بررسی خواهد کرد.
وی پاسخهای دولت به تماسهای برقرار شده با ایران توسط پروسدورهای ویژه شورای حقوق‌بشر در کنار اظهارنظرها و اطلاعات تولید شده توسط دولت در پاسخ به گزارشهای خودش را نیز ارزیابی خواهد کرد.
گزارشگر ویژه در آماده کردن گزارش حاضر اظهارنظرهای دولت ایران در مورد آخرین گزارش سلف خود (مرحوم عاصمه جهانگیر -م) را نیز مورد بررسی قرار داده است.
گزارشگر ویژه گزارشهای رسانه‌های ملی و بین‌المللی مربوط به وضعیت حقوق‌بشر در کشور را مانیتور خواهد کرد و در راستای مأموریتش اطلاعات آماده شده و ارائه شده توسط سازمانهای جامعه مدنی ملی و بین‌المللی را ارزیابی خواهد کرد.
جمهوری اسلامی ایران هنوز قرار است گزارش دوره‌ای خود به کمیته حقوق‌بشر در مورد اجرای کنوانسیون بین‌المللی حقوق شهروندی و سیاسی که زمان آن تا نوامبر ۲۰۱۴ بود و به کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در مورد اجرای کنوانسیون بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که زمان آن تا ماه مه ۲۰۱۸ بود، را ارائه دهد.
خودداری رژیم ایران از تصویب معاهدات بین‌المللی
جمهوری اسلامی ایران تعدادی از معاهده‌های بین‌المللی حقوق‌بشری را تصویب نکرده است. این معاهدات شامل کنوانسیون علیه شکنجه و دیگر رفتارها و مجازاتهای بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز، کنوانسیون حذف همه اشکال تبعیض علیه زنان و همه پروسدورهای شکایتهای فردی و روشهای تحقیق، کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از همه افراد از ناپدید شدن اجباری، و کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده آنها می‌شود.
گزارشگر ویژه جمهوری اسلامی ایران را تشویق خواهد کرد تا معاهدات فوقا اشاره شده را تصویب کند که وی بر این باور است که میزان تأثیر اجرای حقوق‌بشر در داخل ایران را بالا خواهد برد.
گزارشگر ویژه در همکاری با پروسدورهای ویژه موضوعی شورای حقوق‌بشر در مورد فراخوانهای فوری و دیگر ارتباطات کار خواهد کرد و فراخوانها و ارتباطات خود را آنطور که در انجام مأموریتش ضروری است، آماده خواهد کرد. در این چارچوب گزارشگر ویژه دولت را تشویق می‌کند با به ارتباطات برقرار شده پاسخهای مادی ارائهٔ دهد و در انتظار این است که با دولت در خصوص موضوعات مطرح شده بر این اساس تعامل سازنده بکند.
گزارشگر ویژه به نقش دفاعی قوی جامعه مدنی و مدافعان حقوق‌بشر در داخل ایران یک دید مثبتی دارد. وی در انجام مأموریتش مطابق نحوه رفتار گزارشگران ویژه شورای حقوق‌بشر با نمایندگان جامعه مدنی تعامل خواهد کرد.
گزارشگر ویژه در پی این خواهد بود که یک فضا برای بحثهای غیرسیاسی، دفاع و بررسی وضعیت نقض حقوق‌بشر در کشور با تعامل با جامعه مدنی و تخصص علمی تسهیل کند.....
وضعیت حقوق بشر: موضوعات مورد نگرانی مستمراًً ثبت شده
الف. حق حیات و مجازات مرگ
نقض حق حیات و نگرانیهای مربوط به عدم پایبندی به روند صحیح دادرسی موضوعات مستمر در گزارشات قبلی دبیرکل و اسلاف گزارشگر ویژه بوده‌اند. دولت در دور دوم گزارش بررسی دوره‌ای جهانی در سال ۲۰۱۴، ۴۱توصیه در رابطه با استفاده از مجازات مرگ دریافت کرد. توصیه‌ها به دولت شامل لغو حکم اعدام برای مجرمان نوجوان؛ راه‌اندازی یک مهلت قانونی برای مجازات مرگ به‌خاطر جرائمی که توسط استانداردهای بین‌المللی ”جدیترین“ جرایم به حساب نمی‌آیند؛ برقراری یک مهلت برای استفاده از حکم اعدام و ممنوع کردن اعدام در ملأعام می‌شد. هیچ‌کدام از این توصیه‌ها پذیرفته نشدند.
گزارشگر ویژه از پیشرفت انجام شده در جنبه‌های مشخص قوانین مربوط به قاچاق مواد مخدر که توسط سلف وی برجسته شد، استقبال می‌کند در حالیکه به نگرانیهای ابراز شده توسط سلف خود در رابطه با تضمین روند صحیح دادرسی و یک محاکمه عادلانه برای آنهایی که متهم به جرایم با حکم اعدام شده‌اند، نیز اشاره می‌کند.....
اعدام مجرمان نوجوان
گزارشگر ویژه نگرانیهای عمیقی که قبلاً توسط دبیرکل، کمیسر عالی حقوق‌بشر و سلف خود در رابطه با تداوم اعدام مجرمان نوجوان در ایران ابراز شد را تکرار می‌کند و ذکر کرد که حداقل چهار مجرم نوجوان در نیمه اول سال ۲۰۱۸ اعدام شدند با چند نفر دیگر که با اعدام قریب‌الوقوع روبه‌رو هستند. امیر حسین پریا فر متهم به انجام قتل و تجاوز زمانی که ۱۶ساله بود، شد و در ماه ژانویه اعدام شد. سایر مجرمان نوجوان که در همان ماه اعدام شدند شامل افراد زیر می‌شود:
علی کاظمی متهم به انجام قتل در سن 15سالگی، محبوبه مفیدی متهم به‌قتل در سن 16سالگی. ابوالفضل چزانی شراهی که متهم به‌قتل در سن 15سالگی بود در ماه ژوئن اعدام شد....
گزارشگر ویژه باز هم بر نگرانیهای ابراز شده توسط کمیسر عالی حقوق‌بشر در فوریه ۲۰۱۸تأکید می‌کند که حفظ حکم اعدام برای پسران با سن حداقل ۱۵سال قمری و دختران حداقل نه سال در قانون مجازات اسلامی برای جرایم قصاص یا حدود مانند قتل، زنا، تجاوز جنسی، سرقت، سرقت مسلحانه یا موارد جنسی در مغایرت با کنوانسیون بین‌المللی حقوق شهروندی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک می‌باشد.
گزارشگر ویژه قصد دارد وضعیت مجرمان نوجوان در انتظار اعدام و قانون مربوط به اعمال حکم اعدام برای چنین افرادی را در دوره مأموریتش از نزدیک دنبال کند.
در این چارچوب گزارشگر ویژه قصد دارد با توجه به نگرانیهای ابراز شده توسط کمیته حقوق کودک در مورد اعمال مؤثر آن در مورد اجرای متمم قانون مجازات اسلامی (ماده ۹۱) در سال ۲۰۱۳ که به قضات اجازه می‌دهد که احکام جایگزین در شرایطی که شک در رابطه با رشد ذهنی نوجوان در زمان ارتکاب جرم وجود دارد یا در صورتی که آنها ماهیت جرم ارتکابی را متوجه نشدند اعلام کند.
اصلاحات قانون مربوط به قاچاق مواد مخدر
گزارشگر ویژه از اصلاحات جدید در مورد قانون قاچاق مواد مخدر که در تاریخ ۱۴نوامبر ۲۰۱۷ اجرایی شد، استقبال می‌کند.....
گزارشگر ویژه با این حال اشاره می‌کند که قانون قاچاق مواد مخدر اصلاح شده حکم اعدام اجباری برای طیف گسترده‌ای از جرایم مربوط به مواد مخدر را نگه می‌دارد.....
گزارشگر ویژه به‌طور عامتر بر جدیت قاچاق و اعتیاد به مواد مخدر و عواقب آن صحه می‌گذارد. با این حال گزارشگر ویژه از دولت می‌خواهد تا سیاست خود در رابطه با حفظ حکم اعدام برای جرایم مشخص مربوط به مواد مخدر را بازبینی کند....
