اهمیت ماه رمضان و روزه:
قالَ النبی، علیه‌السلام: «کُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلا الصِّیَامَ ، فَإِنَّهُ لِی، وَأَنَا أَجْزِی بِهِ ، وَالصِّیَامُ جُنَّة »
پیامبر علیه‌السلام (از قول خدا) گفت: تمام کارهای بنی آدم برای خودش است غیر از روزه، که روزه برای من (خدا) است و پاداش آن را من می‌دهم، روزه سپر است.
توضیح: روزه شاخص فقط برای خدا است، و به این دلیل اثر و وجه سازنده و رهائیبخش آنهم در همین نهفته است.
روزه داری و فریبکاری:
قَالَ النِّبِیّ ، علیه‌السلام: «مَنْ لَمْ یَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ ، وَالْعَمَلَ بِهِ ، فَلَیْسَ لِلَّهِ حَاجَة فِی أَنْ یَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ » .
پیامبر علیه‌السلام گفت: وقتی کسی حرف دروغ و باطل را و عمل کردن به آن را ترک نمی‌کند، بداند که خدا نیازی به این ندارد که چنین آدمی خوردن و آشامیدن را ترک کند (خدا محتاج روزه گرفتن او نیست).
روزه داری و غیبت و افترا (بهتان) :
قال رسول‌الله صلی الله علیه وآله: الصّائِمُ فی عِبادَةٍ وَ إنْ کانَ نائِماً عَلی فِراشِهِ ما لَمْ یَغْتَبْ مُسْلِماً.
رسول خدا (ص) گفت که: روزه‌دار در حال عبادت است اگر چه که در بستر خوابیده باشد، بشرط این‌که مسلمانی را غیبت نکرده باشد.
روزه بی‌نتیجه:
قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام: کَمْ مِنْ صائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ صِیامِهِ إلاّ الظَمَأ، وَکَمْ مِنْ قائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ قَیامِهِ إلا الْعِناءِ ، حَبَّذا نَوْمُ الاَکْیاسِ وَإفْطارِهِمْ
امام علی علیه‌السلام فرموده است: بسا روزه داری را که از روزه داشتنش جز تشنگی نمی‌ماند، و بسا نمازگزاری که از ایستادن و نماز گزاردنش جز بیداری و رنج نیست (نماز و روزه بی‌محتوا و بی‌هدف) چه نیک است خواب و روزه باز کردن انسانهای خردمند و با ذکاوت (چون آنها با فهم درستی از محتوای روزه به‌آن می‌پردازند و می‌دانند که برای محقق کردن هدف روزه چه باید بکنند).
روزه و تواضع:
(عبارتی از خطبه قاصعهٴ ) فَاللَّهَ اللَّهَ ... .. وَ مُجَاهَدَةِ الصِّیَامِ فِی الْأَیَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْکِیناً لِأَطْرَافِهِمْ وَ تَخْشِیعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِیلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِیضاً لِقُلُوبِهِمْ ... ..
خدا و خدا را در نظر داشته باشید در مجاهدت برای روزه گرفتن در روزهایی که واجب شده است... جهت آرامش (در کنترل بودن) اعضای بدن و برای خشوع و فروتنی در چشمها و تواضع شدید در جانها و خاکی بودن و فروتنی در دلها
هدف و کارکرد روزه:
عن فاطمه بنت رسول‌الله صلی الله علیه وآله أنها قالت: ما یَصْنَعُ الصّائِمُ بِصِیامِهِ إذا لَمْ یَصُنْ لِسانُه وَ سَمْعُهُ وَ بَصَرُهُ وَ جَوارِحَهُ .
از فاطمه دختر رسول خدا (ص) که گفت: روزه‌دار با روزه‌اش چه خواهد کرد اگر روی زبان و گوش و چشم و سایر اعضای بدنش کنترلی نداشته باشد؟ (روزه او به چه دردی می‌خورد؟)
نسبت دادن دروغ به خدا و رسول:
عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: مَنْ کَذَبَ عَلیَ اللهِ وَ عَلی رَسولِهِ وَ هُوَ صائِم نَقَضَ صَوْمَهُ إذا تَعَمَدَهُ
از امام جعفر علیه‌السلام که گفت: کسی که به عمد دروغ به خدا و رسولش می‌بندد در شرایطی که روزه باشد، روزه خودش هم باطل کرده است.
بدترین کسانی که به خدا و رسولش دروغ نسبت می‌دهند آخوندها هستند، کسانی که حرف خدا را برای مطامع دنیوی خودشان تحریف می‌کنند. برای اینها روزه چه معنی دارد؟
تمامیت رفتار روزه دار:
قال أبو عبدالله علیه‌السلام: إذا أَصْبَحْتَ صائِماً فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ مِنَ الْحَرامِ ، وَ جارِحَتُکَ وَ جَمیعُ أَعْضائِک مِنَ الْقَبیحِ ، وَ دَعْ عَنْکَ الْهَذْیَ وَ أَذیِ الْخادِمِ ، وَلْیَکُنْ عَلَیْکَ وِقارُ الصِّیامِ ، وَ اَلْزِمْ ماَ اسْتَطَعْتَ مِنَ الصُّمْتِ وَ السُّکوتِ إلاّ عَنْ ذِکْرِ الله
امام جعفر صادق علیه‌السلام گفت: اگر روزه گرفتی پس باید که گوش و چشم تو هم از حرام روزه باشد، همچنین تمام اعضا و جوارح تو باید از کار زشت روزه باشند. از کار بیهوده و مردم آزاری دوری کنی، باید که وقار و سنگینی روزه‌دار را داشته باشی. هرچه می‌توانی سکوت و کم حرفی را برای خودت الزامی کن مگر در مورد ذکر خدا (حرف لغو و بیهوده نزن)
رابطه با همسایه:
أبی علیه‌السلام قال: سمع رسول‌الله صلی الله علیه وآله إمْرَأَة تَسابُ جاریَة لَها وَ هِیَ صائِمَة ، فَدَعا رَسوُلُ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِطَعامٍ فَقالَ لهَا: کُلی! فَقالَتْ : أَناَ صائِمَة یا رَسوُلُ اللهِ ! فَقالَ : کَیْفَ تَکونینَ صائِمَة وَ قَدْ سَبَبْتَ جاریتُکِ ؟ إنَّ الصَّوْمَ لَیْسَ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ وَ إنَّما جَعَلَ اللهُ ذلِکَ حِجاباً عَنْ سِواهُما مِنَ الْفَواحِشِ مَنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ یَفْطِرُ الصّائِمُ . ما أَقَلُّ الصَّوّامِ وَ أَکْثَرُ الْجَوّاعِ ؟
امام جعفر صادق گفت: رسول خدا (ص) شنید که زنی به همسایه خودش بد می‌گوید (پشت سر همسایه غیبت می‌کند و از بدیهایش می‌گوید) و روزه هم هست، رسول خدا او را خواست و دعوت به غذا کرد و گفت بخور، گفت که‌ای رسول خدا من روزه هستم، رسول خدا گفت چگونه روزه هستی در شرایطی از همسایه خودت بد میگوئی؟ روز فقط نخوردن آب و غذا نیست، بلکه خدا روزه را حجاب و پوششی در برابر زشتیها از عمل و حرف که مرتکب شدن آنها روزه را باطل می‌کند، چه کم هستند روزه‌داران و چه زیاد هستند کسانی که گرسنگی را تحمل می‌کنند.
روزه و ظلم و ستم و شرارت:
اشعیاء نبی، از انبیاء بنی‌اسراییل، گویاعده‌یی آمده‌اند ناله و گلایه کرده‌اند که چرا روزه‌شان مقبول خدا واقع نشده. همان‌طور که ما امروز می‌گوییم قبول باشد. گویا خدا نپذیرفته و آنها به گلایه آمده بودند. می‌گفتند که "چرا روزه گرفتیم و تو ندیدی یعنی قبول نکردی؟ جانهای خویش را معذب نمودیم و تو ندانستی؟ جواب، از تورات: " اینک شما در روزه خویش خود را می‌یابید و بر عمله‌های خود ظلم روا می‌دارید. اینک به جهت نزاع و مخاصمه روزه می‌گیرید و مشت شرارت آمیز خود را فرو می‌کنید. امروز روزه نمی‌گیرید که آواز خود را در اعلا علیین بشنوید، آیا روزه‌ای که من می‌پسندم این است؟ روزه‌ای که آدم جان خود را برنجاند و سر خود را مثل نی خم ساخته پلاس خاکستر زیر خود بگستراند؟ آیا این روزه را مقبول خداوند می‌دانید؟ مگر روزه‌ای که من می‌پسندم این نیست که بندهای شررات و رذیلت را بگشایید و بارهای گران را سبک کنید، و ستم‌دیدگان را آزاد سازید؟ و یوغها را بشکنید.
قالَ النبی، علیه‌السلام: «کُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ إِلا الصِّیَامَ ، فَإِنَّهُ لِی، وَأَنَا أَجْزِی بِهِ ، وَالصِّیَامُ جُنَّة »
پیامبر علیه‌السلام (از قول خدا) گفت: تمام کارهای بنی آدم برای خودش است غیر از روزه، که روزه برای من (خدا) است و پاداش آن را من می‌دهم، روزه سپر است.
توضیح: روزه شاخص فقط برای خدا است، و به این دلیل اثر و وجه سازنده و رهائیبخش آنهم در همین نهفته است.
روزه داری و فریبکاری:
قَالَ النِّبِیّ ، علیه‌السلام: «مَنْ لَمْ یَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ ، وَالْعَمَلَ بِهِ ، فَلَیْسَ لِلَّهِ حَاجَة فِی أَنْ یَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ » .
پیامبر علیه‌السلام گفت: وقتی کسی حرف دروغ و باطل را و عمل کردن به آن را ترک نمی‌کند، بداند که خدا نیازی به این ندارد که چنین آدمی خوردن و آشامیدن را ترک کند (خدا محتاج روزه گرفتن او نیست).
روزه داری و غیبت و افترا (بهتان) :
قال رسول‌الله صلی الله علیه وآله: الصّائِمُ فی عِبادَةٍ وَ إنْ کانَ نائِماً عَلی فِراشِهِ ما لَمْ یَغْتَبْ مُسْلِماً.
رسول خدا (ص) گفت که: روزه‌دار در حال عبادت است اگر چه که در بستر خوابیده باشد، بشرط این‌که مسلمانی را غیبت نکرده باشد.
روزه بی‌نتیجه:
قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام: کَمْ مِنْ صائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ صِیامِهِ إلاّ الظَمَأ، وَکَمْ مِنْ قائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ قَیامِهِ إلا الْعِناءِ ، حَبَّذا نَوْمُ الاَکْیاسِ وَإفْطارِهِمْ
امام علی علیه‌السلام فرموده است: بسا روزه داری را که از روزه داشتنش جز تشنگی نمی‌ماند، و بسا نمازگزاری که از ایستادن و نماز گزاردنش جز بیداری و رنج نیست (نماز و روزه بی‌محتوا و بی‌هدف) چه نیک است خواب و روزه باز کردن انسانهای خردمند و با ذکاوت (چون آنها با فهم درستی از محتوای روزه به‌آن می‌پردازند و می‌دانند که برای محقق کردن هدف روزه چه باید بکنند).
روزه و تواضع:
(عبارتی از خطبه قاصعهٴ ) فَاللَّهَ اللَّهَ ... .. وَ مُجَاهَدَةِ الصِّیَامِ فِی الْأَیَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْکِیناً لِأَطْرَافِهِمْ وَ تَخْشِیعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِیلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِیضاً لِقُلُوبِهِمْ ... ..
خدا و خدا را در نظر داشته باشید در مجاهدت برای روزه گرفتن در روزهایی که واجب شده است... جهت آرامش (در کنترل بودن) اعضای بدن و برای خشوع و فروتنی در چشمها و تواضع شدید در جانها و خاکی بودن و فروتنی در دلها
هدف و کارکرد روزه:
عن فاطمه بنت رسول‌الله صلی الله علیه وآله أنها قالت: ما یَصْنَعُ الصّائِمُ بِصِیامِهِ إذا لَمْ یَصُنْ لِسانُه وَ سَمْعُهُ وَ بَصَرُهُ وَ جَوارِحَهُ .
از فاطمه دختر رسول خدا (ص) که گفت: روزه‌دار با روزه‌اش چه خواهد کرد اگر روی زبان و گوش و چشم و سایر اعضای بدنش کنترلی نداشته باشد؟ (روزه او به چه دردی می‌خورد؟)
نسبت دادن دروغ به خدا و رسول:
عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: مَنْ کَذَبَ عَلیَ اللهِ وَ عَلی رَسولِهِ وَ هُوَ صائِم نَقَضَ صَوْمَهُ إذا تَعَمَدَهُ
از امام جعفر علیه‌السلام که گفت: کسی که به عمد دروغ به خدا و رسولش می‌بندد در شرایطی که روزه باشد، روزه خودش هم باطل کرده است.
بدترین کسانی که به خدا و رسولش دروغ نسبت می‌دهند آخوندها هستند، کسانی که حرف خدا را برای مطامع دنیوی خودشان تحریف می‌کنند. برای اینها روزه چه معنی دارد؟
تمامیت رفتار روزه دار:
قال أبو عبدالله علیه‌السلام: إذا أَصْبَحْتَ صائِماً فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ مِنَ الْحَرامِ ، وَ جارِحَتُکَ وَ جَمیعُ أَعْضائِک مِنَ الْقَبیحِ ، وَ دَعْ عَنْکَ الْهَذْیَ وَ أَذیِ الْخادِمِ ، وَلْیَکُنْ عَلَیْکَ وِقارُ الصِّیامِ ، وَ اَلْزِمْ ماَ اسْتَطَعْتَ مِنَ الصُّمْتِ وَ السُّکوتِ إلاّ عَنْ ذِکْرِ الله
امام جعفر صادق علیه‌السلام گفت: اگر روزه گرفتی پس باید که گوش و چشم تو هم از حرام روزه باشد، همچنین تمام اعضا و جوارح تو باید از کار زشت روزه باشند. از کار بیهوده و مردم آزاری دوری کنی، باید که وقار و سنگینی روزه‌دار را داشته باشی. هرچه می‌توانی سکوت و کم حرفی را برای خودت الزامی کن مگر در مورد ذکر خدا (حرف لغو و بیهوده نزن)
رابطه با همسایه:
أبی علیه‌السلام قال: سمع رسول‌الله صلی الله علیه وآله إمْرَأَة تَسابُ جاریَة لَها وَ هِیَ صائِمَة ، فَدَعا رَسوُلُ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِطَعامٍ فَقالَ لهَا: کُلی! فَقالَتْ : أَناَ صائِمَة یا رَسوُلُ اللهِ ! فَقالَ : کَیْفَ تَکونینَ صائِمَة وَ قَدْ سَبَبْتَ جاریتُکِ ؟ إنَّ الصَّوْمَ لَیْسَ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ وَ إنَّما جَعَلَ اللهُ ذلِکَ حِجاباً عَنْ سِواهُما مِنَ الْفَواحِشِ مَنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ یَفْطِرُ الصّائِمُ . ما أَقَلُّ الصَّوّامِ وَ أَکْثَرُ الْجَوّاعِ ؟
امام جعفر صادق گفت: رسول خدا (ص) شنید که زنی به همسایه خودش بد می‌گوید (پشت سر همسایه غیبت می‌کند و از بدیهایش می‌گوید) و روزه هم هست، رسول خدا او را خواست و دعوت به غذا کرد و گفت بخور، گفت که‌ای رسول خدا من روزه هستم، رسول خدا گفت چگونه روزه هستی در شرایطی از همسایه خودت بد میگوئی؟ روز فقط نخوردن آب و غذا نیست، بلکه خدا روزه را حجاب و پوششی در برابر زشتیها از عمل و حرف که مرتکب شدن آنها روزه را باطل می‌کند، چه کم هستند روزه‌داران و چه زیاد هستند کسانی که گرسنگی را تحمل می‌کنند.
روزه و ظلم و ستم و شرارت:
اشعیاء نبی، از انبیاء بنی‌اسراییل، گویاعده‌یی آمده‌اند ناله و گلایه کرده‌اند که چرا روزه‌شان مقبول خدا واقع نشده. همان‌طور که ما امروز می‌گوییم قبول باشد. گویا خدا نپذیرفته و آنها به گلایه آمده بودند. می‌گفتند که "چرا روزه گرفتیم و تو ندیدی یعنی قبول نکردی؟ جانهای خویش را معذب نمودیم و تو ندانستی؟ جواب، از تورات: " اینک شما در روزه خویش خود را می‌یابید و بر عمله‌های خود ظلم روا می‌دارید. اینک به جهت نزاع و مخاصمه روزه می‌گیرید و مشت شرارت آمیز خود را فرو می‌کنید. امروز روزه نمی‌گیرید که آواز خود را در اعلا علیین بشنوید، آیا روزه‌ای که من می‌پسندم این است؟ روزه‌ای که آدم جان خود را برنجاند و سر خود را مثل نی خم ساخته پلاس خاکستر زیر خود بگستراند؟ آیا این روزه را مقبول خداوند می‌دانید؟ مگر روزه‌ای که من می‌پسندم این نیست که بندهای شررات و رذیلت را بگشایید و بارهای گران را سبک کنید، و ستم‌دیدگان را آزاد سازید؟ و یوغها را بشکنید.
