آشنایی با مشخصات کعبه

کعبه
«کعبه» بنایی در میان مسجد الحرام در شهر مکه در کشور عربستان سعودی است. کعبه مقدس‌ترین مکان در دین اسلام است. نام کعبه اشاره‌ به چهارگوش‌ بودن این سازه دارد. . بنا بر روایت مسلمانان هنگامی که چشمه زمزم زیر پای اسماعیل از دل زمین جوشید مردم در این منطقه و به سبب آب این چشمه جمع شدند و شهر مکه را تشکیل دادند و ابراهیم به فرمان خدا ساختمان کعبه را با کمک اسماعیل در این محل در 1892سال قبل از میلاد آغاز نمود.

ساختمان کنونی کعبه از زمان حجاج بن یوسف ثقفی و بازسازی همان ساختمان در دوران خلافت سلطان مراد چهارم از پادشاهان عثمانی است که در سال ۱۰۴۰ (قمری) در اثر سیل در مسجد الحرام و تخریب آن، از نو بازسازی گردید.

 

ارکان کعبه
ارکان کعبه: به هر یک از چهار گوشه کعبه، رکن گویند و کعبه بر چهار رکن بنا گردیده ‌است:
1. رکن حجر الاسود: سنگ سیاه آسمانی است که پس از بازسازی کعبه توسط قریش، این سنگ به دست محمد قبل از درب کعبه در رکن حجرالاسود نصب شد و محل شروع طواف حجاج است.
2. رکن عراقی
3. رکن شامی
4. رکن یمانی: قبل از رکن حجرالاسود قرار دارد.

 

مسیر طواف، از رکن حجرالاسود آغاز شده، سپس به رکن عراقی می‌رسد و پس از آن به رکن شامی و سپس به رکن یمانی و آنگاه باز به رکن حجرالاسود می‌رسد (در خلاف جهت عقربه‌های ساعت و به‌اصطلاح قدیم گفته می‌شد که شانه چپ باید به‌سمت خانه کعبه باشد) و همین جا یک شوط (یکدور طواف) پایان می‌یابد. برای مطاف حدی وجود ندارد و تا هر جای مسجد الحرام می‌شود طواف کرد، ولی مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد در میان کعبه و مقام ابراهیم انجام شود.

 

مشخصات هندسی
بلندی کعبه ۱۴.۶ متر و محیط آن ۴۴ متر است.
جزئیات اضلاع کعبه:
• طول ضلع در کعبه؛ یعنی از رکن حجر الاسود تا رکن عراقی: ۱۱٫۶۸ متر
• طول رکن عراقی تا شامی، سمتی که حجر اسماعیل در آن قرار دارد: ۹٫۹۰ متر
• طول رکن شامی تا رکن یمانی: ۱۲٫۰۴ متر
• طول رکن یمانی تا رکن اسود: ۱۰٫۱۸ متر

درب کعبه
بنا بر اعتقاد مسلمانان، در دوران ابراهیم دو درگاه بدون در هم‌سطح زمین برای کعبه گشوده شد. در دوران جوانی محمد، قریش در هنگام بازسازی کعبه برای نخستین بار از درب چوبی در محل فعلی که بالاتر از زمین قرار دارد استفاده کردند.

حجرالاسود
حجرالاسود یا سنگ سیاه، از اجزای بسیار مقدس مسجد الحرام است و در رکن اسود کعبه در بلندی (۱.۵) متری قرار دارد. این سنگ مقدس، پیش از اسلام و پس از آن همواره مورد توجه بوده ‌است و در شمار عناصر اصلی کعبه است. به‌لحاظ همین تقدس، محمد آن را نگاه داشت و دیگر سنگ‌هایی را که به شکل بت ساخته شده بود دور ریخت. حجرالاسود در جریان تخریب کعبه، که ۵ سال پیش از بعثت صورت گرفت، در فاصله‌ای دور از مسجد واقع شد. در زمان نصب آن، قریش به درگیری پرداختند، اما با درایت محمد، همه قریش در فضیلت آن سهیم شدند و عاقبت به دست خود او نصب گردید.

گفتنی است حجرالاسود آغاز و پایان طواف است و برابر آن، خط سیاهی روی زمین (تا انتهای مسجد) کشیده شده‌است. چراغی سبز رنگ نیز بر دیوار مسجد برابر حجرالاسود نصب شده تا راهنمای طواف کنندگان باشد.

در تحقیقات جدید می‌گویند که این سنگ از آثار یک شهاب سنگ است که در دوران کهن به زمین اصابت کرده است، به‌اصطلاح ریشه و منشأ آسمانی دارد، ولی هر چه که باشد، این یک سنگ سیاه است که نه زیور است و نه اصالتا ارزش خاصی دارد، سنگ سیاهی است که بقول حضرت علی وسیله آزمایش مردم است که در برابر بی‌ارزش ترین چیزی که متصور است، بفرمان خدا و برای خدا سرتعظیم فرود می‌آورند، این تمام مضمون خاکی بودن، فروتنی و کرنش و زدودن هر گونه آثار شرکت آمیز فردیت در برابر توحید است.

 

 

حجر اسماعیل
«حجر اسماعیل»، فضایی است میان کعبه و دیواری نیم‌دایره به عرض حدود ۱۰ متر که از رکن عراقی تا رکن شامی را شامل می‌شود. دیواری است با بلندی 1.5 متر که قوسی‌شکل است. حجر اسماعیل به عقیده مسلمانان، یادگار زمان ابراهیم و اسماعیل و مدت زمانی پس از بنای کعبه است و قدمت و پیشینه آن به زمان بنای کعبه به دست ابراهیم می‌رسد.


نقلهای تاریخی تاریخ‌نگاران مسلمان، حکایت از آن دارد که اسماعیل و مادرش هاجر در همین بخش زندگی می‌کردند. از امام صادق نقل شده‌است: «الحجر بیت إسماعیل و فیه قبر هاجر و قبر إسماعیل»، «حجر، خانه اسماعیل و محل دفن هاجر و اسماعیل است».

از آنجا که حجر اسماعیل داخل در مطاف است، می‌تواند نشانه‌ای بر بزرگی آن باشد. در اصل، حجر اسماعیل جزیی از کعبه است. به اعتقاد مسلمانان، اینجا مدفن اسماعیل و مادرش هاجر و بسیاری از پیامبران است.

مقام ابراهیم
به محل ایستادن ابراهیم می‌گویند و سنگی است به طول و عرض ۴۰ سانتی‌متر و بلندی تقریبی ۵۰ سانتی‌متر که علامت روی آن است که گفته می‌شود جای پای ابراهیم است و مقابل درب کعبه قرار دارد. رنگ آن میان زرد و قرمز متمایل به سفید است. طبق اعتقادات مسلمانان این مکان مربوط به زمانی است که ابراهیم دیوارهای کعبه را بالا می‌برد؛ آنگاه که دیوار بالا رفت، به‌اندازه‌ای که دست بدان نمی‌رسید، سنگی آوردند و ابراهیم بر روی آن ایستاد و سنگ‌ها را از دست اسماعیل گرفت و دیوار کعبه را بالا برد. حج‌گزاران پس از طواف واجب، باید در پشت مقام ابراهیم، ۲ رکعت نماز طواف به جای آورند. نماز طواف نساء نیز پشت مقام ابراهیم خوانده می‌شود.

طبق آیات قرآن این مقام یکی از شعائر الهی است که حتماً فرد حج گذار باید در آنجا دو رکعت نماز بخواند: «و اتّخذوا من مقام إبراهیم مصلّی» (بقره/۱۲۵)

 

پرده کعبه
بر روی کعبه پوششی سیاه رنگ وجود دارد که به آن «پرده کعبه» یا «جامه کعبه» به عربی کسوه الکعبه گویند. نخستین کسی که خانه کعبه را پرده پوشانید تبع حمیری پادشاه یمن بود. حضرت علی نیز همه ساله از عراق برای کعبه پرده‌ای می‌فرستاد. چون مهدی عباسی به خلافت رسید خادمان کعبه از انبوهی پرده‌ها بر روی کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن می‌رود که خانه صدمه ببیند. مهدی عباسی خلیفه مسلمین دستور داد پرده‌ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالی یک بار آن را عوض کنند این سنت تا به امروز ادامه دارد. و بر آن آیه‌هایی از قرآن قلاب دوزی شده‌است.