شهرستان ساری مرکز استان مازندران

شهرستان ساری موقعیت:

شهرستان ساری مرکز استان مازندران: از شمال و شمال شرقی به دریای مازندران و شهرستان بهشهر، از جنوب و جنوب شرقی به رشته‌کوه البرز و استان سمنان، از مشرق به شهرستان بهشهر و نکا، و از مغرب با شهرستانهای قائم شهر، سواد کوه و شهرستان جویبار در ارتباط است.

ساری – آب و هوا

ساری در قسمت دشت و میان بند آب و هوای معتدل دارد اما در قسمتهای کوهستانی مانند سایر نواحی مازندران سردسیر است.

ساری -کوهها

رشته کوههای البرز از منتهی الیه جنوبی ساری می‌گذرند. ارتفاع متوسط این کوهها در این منطقه حدود 3هزار متر است. 7رشته کوه فرعی در جهت تقریبی جنوب به شمال و مایل به سمت غرب از کوههای البرز منشعب شده و در محدوده 5 تا 30 کیلومتری دریا هم سطح زمین می‌شوند. این ارتفاعات زمانی پوشیده از جنگلهای انبوه و راههای صعب العبور بود. مرتفع‌ترین قلل جنوبی شهرستان ساری به‌نام قلهٴ «دیزآباد»، «چهار نوشاه دژ» «دو دانگه»، و قله‌های «کوه سفید»، «داراب کوه»، «بادله کوه»، و «کوه چنگی» در جنوب دهستان پشتکوه «چهار دانگه» است. از فراز این قله ها نواحی سمنان و دامغان دیده می‌شد. اما در روزگار حاکمیت ولایت‌فقیه به علت آلودگی هوا این امکان کمتر رخ می‌دهد.

ساری – رودخانه‌ها

بین 7رشته کوههای منشعب از البرز، 6رودخانهٴ مهم به طرف شمال و دشت ساری جاری است. این رودخانه‌ها عبارتند از:
رودخانه «لاجیم» که از ارتفاعات شمالی «سکت» سرچشمه گرفته و بعد از حدود 30 کیلومتر به رودخانه «تجن» می‌ریزد

رودخانهٴ «فریم» که سرچشمه آن رودهای «شیرین اشک‌ رود» و «عروس و داماد» است. «فریم» در «افراچال» به «تجن» می‌ریزد

رودخانه تجن: از کوه «نیزآباد» سرچشمه می‌گیرد و چندین شعبه می‌شود. از جمله شعب مشهور آن «شلی» «پرور» «رودبارک» «گل خواران» و «کارد کلا» است. تجن در هشت کیلومتری جنوب ساری از کوهها خارج شده وارد دشت می‌شود و از شرق ساری عبور کرده و در «فرح آباد» به دریای خزر می‌ریزد.

رودخانهٴ «زارمرود» که رودخانه «گرم آب رود» به آن متصل می‌شود.
رودخانهٴ «گرم آب رود» از «بادله کوه» و چشمه‌های «شورکو» و چشمه معدنی «سورت»، سرچشمه می‌گیرد. رودهای کوچک «بالارود»، «لاجیم رود» «پلا رود» «زلیم رود» از شعبات رودخانهٴ «گرم آب رود» هستند. که همه به تجن می‌ریزند.
رودخانه نکا، سرچشمه اصلی آن در شاه‌ کوه در جنوب گرگان و تنگه «شمشیر بری» است.

تقسیمات شهرستان ساری

شهرستان ساری مرکز استان مازندران، شامل شهرهای ساری، کیاسر، فریم، سورک می‌شود. همچنین این شهرستان از بخشهای مرکزی، بخشهای چهاردانگه، بخش «دو‌دانگه» بخش «میان دورود» بخش «رودپی» بخش «کلیجان رستاق» تشکیل شده است. هر یک از این بخش‌ها از چندین دهستان تشکیل شده است.

مذهب:

ترکیبی از شیعه و سنی می‌باشد.

مکانهای باستانی شهرستان ساری:

1-برج «رسکت» : در 40کیلومتری جنوب غرب شهر ساری در بخش دودانگه ساری قرار دارد. که در آن کتیبه‌یی به زبان پهلوی هست. رابینو در «سفرنامه مازندران و استرآباد» خود از این کتیبه خبر داده است.

2-مجموعه تاریخی فرح‌آباد: این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوار‌های بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که تفریحگاه شاه عباس صفوی بوده است.

3-حمام وزیری: یکی دیگر از نقاط دیدنی و در مرکز شهر ساری است که متعلق به دورهٴ قاجار است.

4- مسجد جامع ساری: قدمت آن بیش از هزار سال تخمین زده می‌شود. با گنبد آجری و نقش‌های آجری ساده.
5-امام‌زاده عباس: از نظر شیوه معماری، یکی از بناهای معروف استان مازندران است. تاریخ ساخت آن 897 هجری قمری است و 3 امامزاده به‌نامهای عباس و محمد و حسن در آن دفن شده‌اند.
6-برج‌سلطان‌زین‌العابدین: گنبد مخروطی هشت‌ ترک آن از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و درب و صندوق چوبی نفیس آن، جز مهمترین بناهای تاریخی ساری به‌شمار می‌رود.

امامزاده یحیی: با برج آجری و ارتفاع بنا تا 20 متر مربوط به سال 849 ه. ق از بناهای دیدنی ساری است. امامزاده یحیی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) است.

امامزاده‌های قاسم، گنبد سرت، فخرالدین: ساری
امام‌زاده عیسی بن کاظم و بقعه شاطر گنبد: ساری

ساری – مکانهای دیدنی طبیعی:

1-پناهگاه حیات وحش دشت ناز: به وسعت 55 هکتار در 35 کیلو‌متری شمال شرق ساری قرار دارد. مکانی برای تماشای گوزن و پرندگان زیبا نظیر قرقاول و... می‌باشد.
2-پناهگاه حیات وحش سمسکنده: با مساحت 1000 هکتار در 10 کیلومتری جنوب شرق ساری قرار دارد. گوزن زرد ایرانی در آن حفاظت و نگهداری می‌شود.

آبشار داراب کلا: روستای آبکا ساری

پارک جنگلی میرزا کوچک خان: ساری
غارهیلدو: روستای شوراب ساری مجموعه تالابی سراندون و بالندون: 25 کیلومتری ساری به طرف بابلسر

اقتصاد شهرستان ساری:

اقتصاد شهرستان ساری شامل کشاورزی، دامداری و صنایع دستی می‌شود. مهم‌ترین صنایع دستی ساری، شامل: حصیر بافی، قالی بافی، گلیم‌بافی، ابریشم‌ بافی، پارچه‌بافی و ظروف سفالی می‌شد. صنایع درستی و کشاورزی و همچنین صنایع نساجی در نظام ولایت‌فقیه در اثر سیاستهای ضدمردمی و واردات بی‌رویه اساساً منهدم و از پای درآمده است.
شهرستان ساری به‌دلیل خاک حاصل خیز و آب کافی از کشاورزی خوبی برخوردار بود. اما علاوه بر واردات بی‌رویه که تأمین کننده منافع مهره‌های نظام ولایت است سودجویی مهره‌های محلی رژیم خمینی ساخته در تبدیل اراضی کشاورزی به ویلا و خانه‌های ییلاقی، اساس کشاورزی را از بین برده است.

شهرستان ساری - پیشینه تاریخی

در کتاب انجمن آرا و فرهنگ لغات آنندراج آمده است: ساری شهری است بسیار قدیم به مازندران. از بناهای اسپهبد سارویه بن فرخان که از اولاد عم انوشیروان دادگر از طبقه آل باوند بوده و با ملوک بنی امیه معاصر ولیکن تا زمان خلافت عباسی برآیین زردشت میزیسته. قبر سلم و تور و ایرج در آنجاست و آن را سه گنبدان گویند.
در کتاب حدود العالم آمده است: ساری شهری است از دیلمان به ناحیت طبرستان. آبادان و با نعمت و مردم و بازرگانان بسیار. و از وی جامه «حریر» و «پرنیان» و «خاوخیز» خیزد. و از وی زعفران و صندل و خلوق خیزد که به همهٴ جهان از آنجا برند.
و در نزهه القلوب آمده است: ساری را طهمورث دیو بند ساخت.
در کتاب مرآت البلدان در مورد مؤسس ساری نیز آمده است: «گویند طوس نوذر بنیاد نهاد و طوسان نام کرد. چون خراب شد ثانیا ساختند و ساری نامیدند. فرخان بزرگ و مازیار در آبادی آن کوشیدند. شهرکی است دلنشین مشتمل بر بیوتات و عمارات پادشاهی».
در قاموس الاعلام ترکی نوشته است ساری قصبه‌ای باستانی است و در کتابهای قدیم نام آن «زادر اقارته وزدرکرد» (= زادرکارتا) آمده است.
در ترجمه سفر نامه مازندران و استرآباد رابینو آمده است: شهر کنونی ساری در جوار محل یکی از شهرهای بسیار قدیمی بر پاشده است. دربارهٴ نام شهر قدیمی مذکور، دانشمندان عقاید مختلف اظهار داشته‌اند و هر کسی نام یکی از بلاد باستانی را که در کتابهای یونانی دیده می‌شود بر آن محل نهاده است. بعضی گفته‌اند این همان محلی است که به «فناکه» موسوم بوده. بعضی دیگر آن را «زدرکرته» می‌دانند و برخی هم معتقدند که نام آن شهر سیرینکس بوده است. وقتی که منوچهر برای انتقام قتل ایرج پدر خود، سلم و تور را کشت آنها را در ساری در کنار قبر ایرج مدفون کرد و بر هر قبری گنبدی ساخت که در زمان ظهیرالدین به سه گنبد معروف و بقدری محکم بود که امکان نداشت آن را بتوان خراب کرد. رستم بعد از نبرد شومی که با پسر خود سهراب کرد ابتدا می‌خواست نعش فرزند را به زابلستان بفرستد. ولی بواسطه گرمی هوا او را در همان ساری در محلی موسوم به قصر تور امانت گذاشت که گویا بعدها در همانجا مدفون شد.

ساری محل اولین بنای اسلامی در طبرستان

علامه دهخدا می‌نویسد: اول بنایی که از طرف مسلمین در طبرستان ساخته شد مسجد بزرگ ساری بود که به دستور ابوالخصیب نخستین حاکم بنی عباس در طبرستان در سل 140 هجری قمری بنا گشت. دیری نگذشت که در همان محل مسجد جامع را ساختند.

ساری سه قرن مرکز فرمانفرمایان

ساری از قرن سوم در دورهٴ فرمانفرمایان آل طاهر و پادشاهان آل علی حسن و محمد بن زید تا سال 635 هجری قمری مرکز آل باوند بود.

ساری شهری که بارها بر خاکستر خود بنا شد

علامه علی اکبر دهخدا می‌نویسد: دیوارهای شهر ساری در سال 179 هـ.ق.به‌وسیله عبدالملک بن قعقع مرمت یافت و بعد به‌دست مازیار ویران شد. خود مازیار به دست طاهر گرفتار شد و او مازیار را نزد خلیفه عباسی برد و مازیار به دستور خلیفه در سال 224 هـ. ق در شهر سامرا به قتل رسید. شهرستان ساری در سال 298 هجری توسط روسها از دریای خزر، مورد هجوم قرار گرفت و به آتش کشیده شد. در سال 325 هـ.ق.ساری در اثر سیل آسیب سخت دید. به‌طوری‌که مردم آن ناچار شدند به کوهستان پناه ببرند.
ساری در سال 578 هـ. ق مورد هجوم سلطان تکش قرار گرفت. تکش که ضد شاه اردشیر از راه گرگان به مازندران لشکر کشیده بود به ساری آمد قصرها و قلاع آن را بسوزانید و شهر را غارت و اطراف آن را به‌کلی ویران کرد.
ساری بار دیگر در زمان سلطان محمد خوارزمشاه آسیب فراوان دید. مؤید بالله از سرداران سلطان محمد خوارزمشاه، چنان ساری را ویران کرد که می‌گویند برای احتراز از حدت آفتاب احدی نمی‌توانست پناهگاهی در شهر بیابد.
ساری در قرن هفتم هـ.ق.هنگام حمله مغولها باز صدمه بسیار دید. وقتی حمدالله مستوفی راجع به این شهر شرحی می‌نوشت آنجا تقریباً ویرانه بود.
ساری در اواخر قرن هشتم در سال 796 هـ.ق.توسط لشکریان امیر تیمور غارت شد. فاتح مزبور به قتل‌عام اهالی فرمان داد.
و اما در زمان شاه عباس اول مورد توجه قرار گرفت و بناهای مهمی که تفریحگاه شاه عباس بودند در آن ساخته شد. با فتح استان مازندران (طبرستان) توسط زندیه، مرکز طبرستان از ساری به بابل منتقل شد. اما در دوره‌ آغا محمدخان قاجار (1200 – 1211 هـ . ق) بار دیگر ساری مرکز طبرستان شد.
ساری از هرج و مرجی که بعد از قتل نادر شاه در ایران پیدا شد لطمه بسیار دید. هنگامی که محمد حسن خان قاجار ناچار شد از شیراز به‌خاطر تعقیب لشکریان شیخ علی‌خان زند به «هزار جریب» فرار کند، ساری باز در آن گیرو دار به‌دست ترکمنها غارت گردید. و بعد هم از طرف محمدخان سواد کوهی صدمه دید.
گملن سیاح معروف در سال 1771 میلادی شهر ساری را توده‌یی از سنگ و آجر توصیف کرد که مردم بعد از یک ویرانی بزرگ، برای بازسازی شهر فراهم کرده بودند.
سیاح دیگر به اسم فورستر در ژانویه 1784 در ساری بوده و نوشته است شهر از حریقی بزرگ لطمه دیده بود.

ساری در سال 1225 هـ.ق.در اثر زلزله ویران شد. و در سال 1730 میلادی طاعون قسمت زیادی از سکنهٴ آن را تلف کرد.