بحران اوکراین که پس از 3ماه به قیام و سرنگونی رژیم این کشور منجر شود، از روز 21نوامبر 2013 (30آبان) کلید خورد؛ هنگامی که دولت اوکراین یک توافقنامه همکاری با اتحادیه اروپا را به سود روابط ویژه خود با مسکو، بهحال تعلیق درآورد. این جرقهیی بود که آتش خشم مردمی را که از ادامه سیاستهای پیشین ناراضی بودند و نسبت به سلطهٴ روسیه بر کشور خود، اعتراض داشتند، مشتعل کرد.
اعتراضات پراکنده، در روز اول دسامبر (10آذر) به یک اجتماع 500هزار نفری در میدان استقلال کییف بالغ شد و تظاهر کنندگان در این میدان اردو زدند و آن را سنگربندی کردند.
روز 17دسامبر ویکتور یانوکوویچ رئیسجمهور روسوفیل اوکراین، به مسکو سفر کرد و در این سفر دولت روسیه بهازای دوری جستن وی از اتحادیه اروپا، یک قرارداد کمک 15میلیارد دلاری با دولت اوکراین امضا کرد و تخفیف چشمگیری نیز در قیمت گازی که به اوکراین میفروشد، قائل شد تا از دولت یانوکوویچ و اقتصاد تحت فشار آن حمایت کند.
بهرغم این تحولات سیاسی، تجمع مردم در میدان استقلال از سال 2013 به سال نو منتقل شد و این میدان که مردم اوکراین، با همین لفظ آن را «میدان» مینامند، هر روز شاهد برخوردها و درگیریهای فزاینده، میان مردم با نیروهای امنیتی و پلیس بود که در جریان آنها، شماری از هر دو طرف مجروح و مصدوم میشدند.
22ژانویه (2بهمن) : پلیس برای برچیدن سنگربندیها به تجمعکنندگان در «میدان» یورش آورد. مردم نیز به دفاع از خود پرداختند و شلیک گلولههای پلاستیکی و گاز اشکآور را با پرتاب سنگ و کوکتلهای آتشزا، پاسخ دادند.
28ژانویه (8بهمن) : با بالا گرفتن بحران، آثار یک شکاف جدی در حاکمیت اوکراین بارز شد؛ نخستوزیر میکولا آذرف Mykola Azarov استعفا داد و پارلمان قوانین ضد اغتشاش را لغو کرد.
2فوریه (13بهمن) : رهبران اپوزیسیون در برابر 60هزار نفر که در «میدان» کییف اجتماع کرده بودند، خواستار مداخلهٴ بینالمللی و کمکهای مالی غرب شدند.
7فوریه (18بهمن) : یانوکوویچ در حاشیهٴ افتتاحیه مراسم بازیهای زمستانی المپیک با پوتین رئیسجمهور روسیه، در سوچی ملاقات کرد. پس از این ملاقات، رویکرد نیروهای دولتی در برابر تظاهر کنندگان که تا آن هنگام نسبتاً مدارا جویانه بود، آشکارا رو به خشونت نهاد.
16فوریه (27بهمن) : بر اساس توافقی که میان رهبران اپوزیسیون با دولت صورت گرفت، مردم ساختمان شهرداری کییف را که از اول دسامبر اشغال کرده بودند، تخلیه نمودند. متقابلاً دولت نیز دستگیر شدگان را آزاد کرد. بهرغم این تحولات که حاکی از یک سازش بود، دهها هزار نفر از مردم، کماکان در «میدان» گرد آمدند.
18و 19فوریه (29 و 30بهمن) : با ادامه خشونتها و دستگیریها، مردم معترض دوباره ساختمان شهرداری کی یف را اشغال کردند. پلیس ضدشورش برای تخلیه «میدان» از تظاهر کنندگان در نیمهشب دست به یک شبیخون زد. حاصل این حمله، دستکم 18کشته و صدها مجروح بود. در میان کشتهها و مجروحان، شماری از مأموران ضدشورش نیز دیده میشدند. در پاسخ به حمله خشونتبار پلیس در کییف، مردم در برخی شهرهای غرب اوکراین به ساختمانهای دولتی و مقرهای پلیس حمله کردند و به این ترتیب آتش قیام از کییف به سایر نقاط کشور سرایت کرد.
همزمان با این تحول رهبران اپوزیسیون، ویتالی کلیچکو (مشتزن سابق) و آرسنی یتسیننوک برای گفتگو با یانووکویچ، به دیدار او رفته بودند، به نتیجه نرسیدند.
19فوریه (30بهمن) : یانوکوویچ در ادامه سیاست سختگیرانهٴ خود، فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین را برکنار کرد. توضیحی دربارهٴ دلیل برکناری ژنرال زمانا ارائه نشد، اما به نظر میرسد که وی حاضر نشده بود به خواست یانوکوویچ برای به خیابان کشاندن نیروهای ارتشی تن بدهد. ارتش پس از آن نیز، از ورود به صحنه و رویارویی با مردم خودداری کرد. اما در همین روز نیروهای امنیتی، آغاز یک عملیات بهاصطلاح ”ضد تروریستی ”را اعلام کردند.
20فوریه (اول اسفند) : نیروهای پلیس کییف قرار آتشبسی را که یانوکوویچ به آن متعهد شده بود، تنها چند ساعت بعد شکستند و به روی مردم آتش گشودند. مردم نیز متقابلاً کنترل میدان استقلال را دوباره بهدست گرفتند. به گفته کادر پزشکی، در این روز، 60نفر به ضرب گلوله کشته شدند.
همزمان با این خونریزی، وزیران خارجه فرانسه، آلمان و لهستان و یک دیپلومات روسی برای گفتگوهای فوری وارد اوکراین شدند.
۲۱ فوریه (۲ اسفند) مجلس اوکراین با ۳۱۰ رأی موافق و ۵۴ رأی مخالف طرح آزادی یولیا تیموشنکو نخستوزیر پیشین این کشور را تصویب کرد.
ساعتهایی پیش از آن، رهبران اپوزیسیون با میانجیگری وزیران خارجه اتحادیه اروپا توافقنامهای را با یانوکوویچ، امضاء کرده بودند. امضای این توافقنامه پس از آن صورت گرفت که یانوکوویچ، آمادگی خود برای برگزاری انتخابات زود هنگام را اعلام کرد.
بر اساس معاملهای که صورت گرفته بود، علاوه بر برپایی انتخابات زود هنگام، بازگشت به قانون اساسی سال ۲۰۰۴، تشکیل دولت وحدت ملی، تعدیل اختیارات رئیسجمهور در مسیر دستیابی به یک جمهوری پارلمانی و آزادی زندانیان سیاسی و در رأس آنها یولیا تیموشنکو، نخستوزیر سابق نیز پذیرفته شده بود. همچنین دولت و اپوزیسیون متعهد شدند که با تخلیه ساختمانهای عمومی و جمعآوری سنگربندیهای خیابانی در مسیر عادیسازی شرایط شهرها و روستاهای اوکراین بکوشند. رسانههای غربی و بسیاری از تحلیلگران پیشبینی میکردند که با این توافق، بحران 3ماهة اوکراین به پایان خود نزدیک میشود.
اما قضاوت مردم اوکراین نسبت به این توافق، بهگونهیی دیگر بود و در کوچه و خیابان درباره جنبههای مختلف آن ابراز تردید وجود داشت.
خبرنگار یورونیوز (3اسفند) در گزارش خود از کییف بهنقل از یکی از معترضان گفت: «موضوع بازگشت به قانون اساسی ۲۰۰۴ روشن نیست. این قانون اساسی باید بازنگری شود».
معترض دیگری با تأکید بر کنارهگیری یانوکویچ از قدرت گفت: «او رهبری نیست که این انقلاب را به سرانجام برساند. به همین دلیل من میگویم او باید برود».
معترض دیگری خواستار محاکمه عاملان خشونت هاست و میگوید: «عاملان خشونتها باید به دست عدالت سپرده شوند آنها بسیاری از مردم مسالمتجو را کشتهاند».
22فوریه (3اسفند) : پس از 3روز خونریزی، رهبران اپوزیسیون در میدان استقلال حضور یافتند و توافق بهعمل آمده با یانوکویچ را در اجتماع مردم اعلام کردند. واکنش مردم در برابر این توافق، ابتدا تردید و سکوت بود، اما بهتدریج فریادهای هو و مخالفت از گوشه و کنار اوج گرفت و مردم با شعار «این باند باید برود» به رهبران اپوزیسیون اجازه ندادند سخنرانیهای آماده شدهٴ خود را به پایان ببرند. یک زن در اعتراض به توافقهای حاصل شده فریاد زد: ”قاتل میخواهد 10ماه دیگر در قدرت بماند؟ هرگز!».
به گزارش خبرنگار یورونیوز، ناگهان سردستهٴ گروهی از معترضان، با گذشتن از موانع و حصارهای موجود، خود را به جایگاه رساند و سخنرانی ویتالی کلیچکو از رهبران اپوزیسیون را قطع کرد. او در اولتیماتومی به یانوکویچ گفت: «ما فقط میخواهیم بگوییم مردمی عادی هستیم و خطاب به سیاستمدارانی که پشت سر من هستند میگوییم که هیچ توافقی با ویکتور یانوکویچ نکردهایم. او باید تا فردا ساعت ۱۰صبح از قدرت کنارهگیری کند. در غیر این صورت با استفاده از سلاحهای خود در دفتر او توفان بهپا خواهیم کرد».
چنین نیز شد. روز 23فوریه (4اسفند) مردم به کاخ مجلل یانو کویچ هجوم بردند و آن را تسخیر کردند، اما از خود او اثری نبود، گفته شد که او فرار کرده و قصد داشته که با هواپیمایی به مسکو برود، ولی مأموران گمرک به او اجازه پرواز ندادهاند، گزارشهای بعدی حاکی از این بود که او به شرق کشور که تصور میشد طرفداران وی در آنجا اکثریت دارند، رفته است؛ اما گزارشهای بعدی این شایعه را نیز رد میکرد، به هر حال او برای همیشه از صحنه اوکراین خارج شده است. اما سؤال این بود که جای او را چه کسی خواهد گرفت. رسانههای غربی عمدتاً از یولیا تیموشنکو بهعنوان رهبر آینده اسم میبردند، اما گزارشهایی که از اوکراین میرسید، حاکی از آن بود که مردم اوکراین برای دوران جدید سیاسی، خواهان رهبران جدیدند. مردم در خارج از پارلمان جمع شدهاند و خواستار تغییر کامل نظام سیاسی کشور و حضور چهرههای جدید در دولت هستند.
بر روی بعضی از پلاکاردهایی که در دست مردم است از یولیا تیموشنکو خواسته شده که خود را از دنیای سیاست کنار بکشد.
یکی از معترضان میگوید: «اوکراین رئیس جدید نمیخواهد بلکه آیندهیی جدید میخواهد.
یک معترض دیگر میگوید: «ما هنوز درسهای سال ۲۰۰۴ را به یاد داریم».
و سومین معترض میافزاید: «ما میخواهیم چهرههای جدید ببینیم. چهره افرادی که انقلاب کردهاند. مردم زندگیشان را برای سیاستمداران از دست ندادهاند بلکه برای آزادیشان از جان گذشتهاند».