دومین روز مناسک حج در صحرای عرفات

روز عرفه نهم ذی حجه
بینندگان گرامی امروز روز نهم ذی حجه است. از دیروز مناسک حج در مکه آغاز شد. حاجیان می‌بایست برای انجام مناسک حج از صبح روز هشتم یعنی دیروز در مکه حاضر باشند و تا پایان روز دوازدهم که مناسک حج به پایان می‌رسد در مکه می‌مانند. حاجیان در طی این چند روز لباس احرام می‌پوشند و به اعمال و فرائض حج می‌پردازند. از دیروز به‌دنبال هفت دور طواف خانهٴ خدا، به سعی صفا و مروه رفتند تا الگویی از هاجر مادر اسماعیل بگیرند که هفت بار بین این دو کوه را رفت و آمد کرد تا برای فرزند تشنه‌اش آب پیدا کند. این نمادی است از خستگی‌ناپذیری انسان برای دستیابی به ناداشته‌ها.
از دیشب حاجیان گروه گروه به صحرای منا رفتند تا صبح امروز بتوانند در صحرای عرفات مراسم روز عرفه را به جا بیاورند. روز نهم ذیحجه که امروز است معروف به روز عرفه است. اما بین منا و عرفات محلی است به نام مزدلفه که حاجیان شب را در آنجا سپری می‌کنند این محل تا مکه حدود 5 کیلومتر راه دارد. حاجیان دیشب نماز مغرب و عشای دیشب رو در مزدلفه خواندند و پس از نماز صبح عازم صحرای بزرگ عرفات شدند.
صحرای عرفات در گذشته با مکه 4 فرسنگ یعنی 24 کیلومتر فاصله داشت ولی امروز خیلی تنگانگ با شهر مکه شده، در عین‌حال صحرای بزرگیه که کاروانهای حاجیان در این‌جا چادرهاشون رو برپا می‌کنند. حاجیان حتماً باید از ظهر روز نهم که معروف به روز عرفه هست تا غروب این روز باید در صحرای عرفات بمانیم.

اما کلمه عرفات هم داستان جالبی دارد: عرفات در لغت به‌معنای شناسایی یا محل شناختن و آشنا شدن آمده، برخی می‌گویند علت این‌که نام این محل را عرفات گذاشته‌اند زیرا اولین بار آدم و حوا پدر و مادر بشر در این‌جا متولد شده و یکدیگر را شناختند. برخی دیگر می‌گویند وقتی فرشته وحی مناسک حج را به حضرت ابراهیم آموزش داد از او پرسید آیا به آن عارف شدی؟ و او گفت: آری. برخی دیگر می‌گویند کلمه عرفات از ریشهٴ عرف است که به‌معنای صبر و شکیبایی و تحمل است و از این‌رو عرفات نام نهاده‌اند که انسان باید برای رسیدن به هدف والای انسانی خویش صبر و تحمل بر رنجهای خود داشته باشد.
بر بالای تپه عرفات سنگ ستونی چهارگوش بلندی قرار داره که آنجا مردم دست به دعا برمی‌دارند. به این کوه جبل الرّحمه گفته می‌شود.

یادآوری کنیم که در بین این راه هم تا قبل از عرفات یک مسجد تاریخی قرار دارد به نام مسجد نمرهٴ ، مسجدی که در قدیم، غدیر خم در آنجا بوده و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در آنجا خطبهٴ حجّة الوداع رو خوندند و آیهٴ قرآن که می‌گوید امروز دینم را بر تو کامل کردم در همان محل بر پیامبر نازل شد.
حاجیان تا شب در این محل هستند و مجدداً به مشعر الحرام و مزدلفه برمی‌گردند تا شب هنگام برای رمی جمرات و شروع مراسم عید قربان که فرداست خود را آماده کنند.
وادی مشعرالحرام که امشب حاجیان به آنجا خواهند رفت هم داستان جالبی داره. پدر طالقانی در تفسیر پرتوی از قرآن می‌نویسه: مشعر الحرام که در مسیر عرفات بسوی قربانگاه مناء است، خود اسمی شعور انگیز دارد. در این اجتماع پاک و شبانه و هم آهنگ و در زیر آسمان باز و ستارگان پرفروغ آن، باید همه دل و چشم و گوش و وجدان و شعور به‌حقوق خالق و خلق و حرمتها شوند و شعار و دعایشان از این‌گونه شعور برآید.
مسؤلان مسجد الحرام از فرصت رفتن حجاج به صحرای عرفات استفاده کرده‌اند و در خلوتی نسبی مسجدالحرام اقدام به تعویض پردهٴ خانهٴ کعبه کردند. نام پردهٴ کعبه کسوه یا لباس است. کسوت از پارچه‌ای که 4 قطعه است هر قطعه 14 متر عرض دارد و مجموعاً 95 متر طول دارد. این پرده سیاه با دست دوخته می‌شود که با آیات قرآن به رنگ طلایی مزین می‌گردد، و قیمت آن میلیونها دلار است. وزن پردهٴ کعبه به یک تن بالغ میشه. نوشته‌های قرآن با تمام ریزه کاریها طلادوزی شده است. دوختن این پرده یک‌سال طول می‌کشد.

مسجد الحرام
مسجد الحرام که خانهٴ کعبه را در خود جای داده، در صدر اسلام، بسیار کوچک بوده است. اولین بار خلیفه دوم (عمر) دستور داد خانه‌هایی را بخرند و بر مساحت مسجد اضافه کنند. تا آن زمان، به دور مسجد دیوار نبود. عمر دستور داد دور مسجد دیواری نیز بکشند. عثمان برای مسجد رواق ساخت و به این ترتیب قسمتهایی از مسجد سر پوشیده شد. پس از آن ولید مسجد را به زیبایی بازسازی کرد و ناودان کعبه را با طلا ساخت. از آن زمان تا کنون بارها مسجدالحرام توسعه یافته است.
هم‌اکنون مسجدالحرام بنایی است بسیار عظیم، که مساحت کل آن (با احتساب طبقات) ۳۵۶۸۰۰ متر مربع است و گنجایش یک میلیون نمازگزار را دارد. مسجدالحرام شامل سه طبقه است، که طبقه سوم یعنی بام آن محوطه بسیار وسیعی است. در وسط آن حیاطی به ابعاد تقریبی ۱۰۰×۱۵۰ متر وجود دارد، که کعبه قبله گاه مسلمین، در وسط آن حیاط است. حیاط مسجد از سایر نقاط آن پایین‌تر است.
مسجدالحرام دارای ۶۲ درب است. سه درب اصلی مسجد که از همه بزرگتر و باشکوه‌تر هستند، با نامهای باب‌العمره، باب‌السلام و باب ملک عبدالعزیز شناخته می‌شوند
هفت مناره به ارتفاع ۹۲ متر، با قاعده ۷×۷ در اطراف مسجد قرار دارد، یکی از مناره‌ها بر فراز صفا قرار گرفته است.
در حیاط مسجد الحرام قسمتی به نام مقام ابراهیم شناخته می‌شود. مقام ابراهیم سنگی است به ابعاد 50×40 سانتی‌متر؛ که می‌گویند اثر پاهای حضرت ابراهیم بر روی آن پیداست ولی اکنون که آن را با طلا پوشانده‌اند، هیچ چیز از آن سنگ سفید درخشان دیده نمی‌شود.
چاه زمزم از دیگر آثار مسجد الحرام است در نزدیکی مقام ابراهیم، در هجده متری کعبه، در زیرزمین واقع است و آب آن توسط پمپ از طریق لوله‌کشی به زائرین می‌رسد. امروزه آب زمزم به وسیلهٴ تانگرهایی از مکه به مدینه هم منتقل شده و مسلمانان در مسجد النبی هم می‌توانند از این آب بهره‌مند شوند.
به خانهٴ کعبه، بیت العتیق و بیت الحرام نیز گفته می‌شود
هر یک از چهار گوشه کعبه، رکن نامیده می‌شود و کعبه بر چهار رکن بنا گردیده، که عبارتند از:
رکن حجرالاسود/ رکن عراقی. /رکن شامی. /رکن یمانی:
بنای کعبه از سنگهای سیاه و سختی ساخته شده که با کنار زدن پرده از روی آن، کاملاً آشکار است
کعبه 10 بار بازسازی شده است. ساختمان کنونی کعبه از زمان حجاج بن یوسف ثقفی و بازسازی همان ساختمان در دوران خلافت «سلطان مراد چهارم» از پادشاهان عثمانی است که در سال ۱۰۴۰ هجری بر اثر ورود سیل به مسجد الحرام و تخریب آن از نو باسازی گردید. این ساختمان استحکام و قدرتمندی کامل دارد، به‌طوری‌که تا کنون تا دوران ما، به همان شکل کنونی پابرجا و استوار مانده است
پس از آن‌که خانه کعبه ساخته شد، اسماعیل، فرزند ابراهیم خلیل‌الله در کنار آن خانه‌ای برای خود و مادرش ساخت، که همانا حجر اسماعیل است. این محل به‌وسیله نیم‌ دایره‌ای، که از دو طرف به رکن عراقی و شامی می‌رسد و در شمال کعبه قرار دارد مشخص شده است. بر طبق روایات، حجر اسماعیل مدفن هاجر، اسماعیل دختران اسماعیل و تعداد زیادی از پیامبران الهی است. قابل‌توجه این‌که ناودان طلا که بر بام کعبه نصب شده است به سمت حجر اسماعیل است و هر گاه باران بر بام کعبه ببارد رحمت خدا از آن ناودان به فضای حجر اسماعیل می‌ریزد.
مساحت میان حجرالاسود، چاه زمزم و مقام ابراهیم و قسمتی از حجر اسماعیل را حطیم می‌گویند که از مکانهای محترم در مسجدالحرام بوده و مردم در این قسمت برای دعا جمع می‌شوند
از دیگر اماکن مورد توجه مسلمانان در مسجد الحرام مستجار است مستجار محلی است پشت درب کعبه، کمی‌مانده به رکن یمانی. «جار» به‌معنای همسایه و «مستجار» به‌معنای پناه بردن به همجوار و به‌صورت کلی‌تر «پناه بردن» است. این مکان، محل ورود فاطمه بنت اسد برای تولد امام علی علیه‌السلام در خانه کعبه بوده‌است. این‌جا نیز از مکانهای استجابت دعا است که مردم به آنجا پناهنده می‌شوند به همین دلیل بدان‌جا مستجار گفته می‌شود.
کمی آن‌طرف‌تر ملتزم قرار دارد. ملتزم، قسمتی از دیوار و پایین دیوار کعبه است که در یک سوی آن حجرالاسود و در سوی دیگرش باب کعبه قرار دارد. این محل را به این دلیل ملتزم می‌نامند که مردم در آن قسمت می‌ایستند و به دیوار ملتزم شده، می‌چسبند و دعا می‌خوانند و به گناهان خود اعتراف کرده طلب استغفار می‌نمایند.
‏ بر روی کعبه پوششی است سیاه رنگ که بر آن آیاتی از قرآن کریم زر دوزی شده است و آن را «کسوه» و یا «پرده کعبه» یا «جامه کعبه» می‏نامند. این پرده سالی یک بار عوض می‌شود.
در قرآن آمده است: ”إنّ أوّل بیتٍ وضع للنّاس للّذی ببکّة مبارکاً وهدًی لّلعالمین“ سورهٴ آل عمران- آیه 96
ترجمه: همانا اولین خانه‌ای که برای تمامی خلق بنا شد همان خانه در مکه است که در آن برکت و هدایت خلایق است.