مقاومت ایران به‌مناسبت روز جهانی علیه اعدام یک کارزار جهانی با برگزاری آکسیون‌ها و گردهمایی‌های مختلف در دهها کشور اروپا، آمریکا، کانادا و استرالیا برگزار کرد. این پراتیک‌ها با عملیات آتشین کانون‌های شورشی در داخل ایران همراه بود. در این گزارش به کنفرانسی می‌پردازیم که به‌مناسبت روز جهانی علیه اعدام، در سالن تاریخی چرچ‌هاوس لندن برگزار شد. این گردهمایی به ابتکار شورای ملی مقاومت ایران برگزار گردید و در آن طیفی از شخصیت‌های سیاسی، حقوقی و پارلمانی بریتانیا و اروپا و هم‌چنین فعالان مدافع حقوق‌بشر شرکت داشتند.
شخصیت‌های شرکت‌کننده
در میان سخنرانان، چهره‌هایی چون مریم رجوی (رئیس‌جمهور برگزیده‌ٔ شورای ملی مقاومت)، ترزا ویلیرز (نماینده‌ٔ پارلمان بریتانیا و وزیر پیشین محیط‌زیست)، جان برکو (رئیس سابق مجلس عوام)، بارونس اولون (عضو مجلس اعیان بریتانیا)، اینگرید بتانکور (سیاستمدار و نامزد پیشین ریاست‌جمهوری کلمبیا)، و نیز شماری از حقوق‌دانان بین‌المللی از جمله پروفسور لرد سانِز و لرد آلِتون حضور داشتند. افزون بر آنان، پیام‌هایی از پروفسور جاوید رحمان، گزارشگر ویژه‌ٔ سازمان ملل در امور حقوق‌بشر ایران، و نمایندگان انجمنهای مدنی ایرانیان در تبعید نیز قرائت شد.
سیاست، حقوق و اخلاق، سه ضلع تبیین پدیده‌ٔ اعدام در ایران را شکل دادند. محورهای بحث از محکومیت صریح اعدامها تا مطالبه‌ٔ محاکمه‌ٔ بین‌المللی عاملان، و از افشای «اعدام به‌مثابه ابزار سیاسی» تا معرفی طرح آلترناتیو دموکراتیک شورای ملی مقاومت گسترده بود.
چهره‌های اصلی و محورهای کلیدی
مریم رجوی در سخنان افتتاحیه‌ٔ اعدام را نشانه‌ای از بحران درونی رژیم دانست:
«در این روز، خشم و بیزاری مردم جهان متوجه رژیم اعدام و قتل‌عام، هیولای مرگ و نابودی در ایران است. خامنه‌ای که حکومت خود را در برابر قیام‌ها در لبه‌ٔ پرتگاه یافته، با حربه‌ٔ اعدام به‌جنگ مردم ایران آمده است».
او یادآور شد که تنها در نه‌ماه نخست سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۲۰۰ اعدام در ایران ثبت شده است؛ رقمی که آن را «بالاترین میزان در ۳۶ سال گذشته» خواند و افزود که بیشتر این اعدامها، با «محاکمات نمایشی، بدون وکیل و با نقض فاحش موازین دادرسی عادلانه» انجام می‌شوند. او خواستار آن شد که هیأتی از نهادهای بین‌المللی اجازه یابد «با زندانیانی که به اتهام عضویت در مجاهدین به اعدام محکوم شده‌اند مصاحبه کنند» تا حقیقت آشکار شود.
ضرورت پاسخگو کردن رژیم
ترزا ویلیرز، نماینده‌ٔ پارلمان بریتانیا، در سخنان خود خواستار اقدام عملی دولتهای اروپایی شد:
«ما باید اعدام‌های بی‌رحمانه در ایران را محکوم کنیم، اما کافی نیست فقط محکوم کنیم؛ زمان آن رسیده که رژیم را بابت جنایت‌هایش پاسخگو کنیم».
او افزود که «تحریم‌های هدفمند علیه مقامات مسئول» باید بخشی از سیاست خارجی منسجم بریتانیا و اتحادیه‌ٔ اروپا در قبال ایران باشد.
همبستگی انسانی
جان برکو، رئیس پیشین مجلس عوام، با نگاهی اخلاقی‌تر سخن گفت و مفهوم همبستگی انسانی را برجسته کرد:
«نبردی که از آن حمایت می‌کنیم نه بریتانیایی است و نه صرفاً ایرانی، بلکه انسانی است. دفاع از زندگی و کرامت انسان، مرز نمی‌شناسد».
او تأکید کرد که وظیفه‌ٔ نمایندگان منتخب ملت‌هاست که «در برابر استبداد خاموش نمانند».
نه به مصونیت برای عاملان قتل‌عام
بارونس اولون از مجلس اعیان نیز بر لزوم پایان دادن به «فرهنگ مصونیت» برای عاملان جنایت‌های دهه‌ٔ ۶۰ تأکید کرد و شعار محوری خود را چنین بیان کرد:
«نه به اعدام، نه به مصونیت برای عاملان قتل‌عام ۱۹۸۸ (تابستان ۱۳۶۷).
او افزود که جامعهٔ جهانی باید «از گزارشگر سازمان ملل، پروفسور جاوید رحمان، درخواست ارجاع پرونده‌ٔ جنایات ایران به شورای امنیت حمایت کند».
رشته‌ٔ جدیدی از مسئولیت اخلاقی در عصر ما
از سوی دیگر، اینگرید بتانکور، سیاستمدار و کاندیدای سابق ریاست‌جمهوری کلمبیا با نگاهی اخلاقی و جهانی، سخنان خود را با پرسشی تکان‌دهنده آغاز کرد:
«آیا جهان در برابر محکومیت بی‌گناهان خاموش می‌ماند یا در جهان آزاد برمی‌خیزیم، سخن می‌گوییم و عمل می‌کنیم؟»
او بر همبستگی بین‌المللی میان زنان و جوانان معترض ایرانی و افکار عمومی جهانی تأکید کرد و آن را «رشته‌ٔ جدیدی از مسئولیت اخلاقی در عصر ما» نامید.
گزاره‌های کلیدی کنفرانس
این کنفرانس، چند گزاره‌ٔ کلیدی شکل داشت:
۱. اعدام در ایران نه ابزار قضایی بلکه سازوکار سیاسی است؛ برای مهار قیام‌ها و جلوگیری از گسترش آلترناتیوهای دموکراتیک.
۲. محاکمه‌ٔ عاملان قتل‌عام ۱۹۸۸ و سایر جنایات دهه‌ٔ ۶۰، شرط عدالت تاریخی و بازسازی اخلاقی جامعه است.
۳. نقض نظام‌مند حقوق‌بشر در ایران باید از سطح گزارش به سطح اقدام بین‌المللی منتقل شود؛ از جمله با ارجاع پرونده به شورای امنیت، تشکیل دادگاه ویژه و تحریم‌های هدفمند.
۴. جنبش‌های اعتراضی در داخل ایران، هم‌چون کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام»، نشانه‌ٔ مقاومت اجتماعی پایدار هستند و باید از حمایت سیاسی و رسانه‌یی جهانی برخوردار شوند.
در همین راستا، سخنرانان با ارجاع به طرح ده‌ماده‌ای مریم رجوی برای آینده‌ٔ ایران، لغو کامل مجازات اعدام، جدایی دین و دولت، و تأمین آزادی بیان و تشکل را به‌عنوان ارکان جمهوری دموکراتیک آینده معرفی کردند.
لرد آلِتون در تأیید این دیدگاه گفت:
«برنامه‌ٔ ده‌ماده‌ای خانم رجوی نقشه‌ٔ راهی است برای ایرانی آزاد و غیرهسته‌ای، ایرانی که در آن عدالت جای انتقام را بگیرد».
اعدام، چالشی برای وجدان جهانی و نظم بین‌المللی
کنفرانس چرچ‌هاوس لندن پیام روشنی داشت:
اعدام در ایران یک مسأله‌ٔ حقوقی یا داخلی نیست، بلکه چالشی برای وجدان جهانی و نظم بین‌المللی است. مقابله با آن نیازمند ترکیبی از فشار حقوقی (محاکمه و ارجاع بین‌المللی)، فشار سیاسی (تحریم و انزوا) و حمایت از آلترناتیو دموکراتیک داخلی است.
همان‌گونه که در پایان مریم رجوی گفت:
«راه پایان دادن به اعدام، پایان دادن به دیکتاتوری دینی است. ایران آزاد، ایران بدون اعدام است».
