ان.پی.تی (معاهده منع تسلیحات هسته‌یی)
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چگونه تشکیل شد؟
پیشنهاد تأسیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را آیزنهاور رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۵۳ مطرح کرد. این نطق او به سخنرانی ”اتم برای صلح“ معروف شد. پس از جنگ جهانی دوم، بحرانهای منطقه‌یی و بین‌المللی و تلاش برای خلع‌سلاح هسته‌یی و متوقف کردن مسابقه تسلیحاتی، موجب شد کنفرانسی مرکب از 82کشور در سازمان ملل‌متحد تشکیل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 29ژوئن 1956 رسماً اعلام موجودیت کند. اساسنامه آژانس در این کنفرانس تصویب شد. در 14نوامبر همان سال مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد موافقتنامه‌ای در مورد روابط و همکاری آژانس با کشورها به امضاء رساند و از آن پس آژانس به‌عنوان یک سازمان بین‌المللی مستقل، مسئولیت هدایت استفاده از انرژی اتمی را به عهده گرفت. مقر اصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین پایتخت اتریش است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چگونه تشکیل شد؟
اهداف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چیست؟
ارتقاء کاربردهای صلح جویانه انرژی هسته‌یی و عدم بکارگیری آن برای اهداف نظامی اتخاذ هر گونه تدبیری جهت ارتقاء تحقیقات، توسعه و کاربرد عملی انرژی هسته‌یی برای مقاصد صلح جویانهتهیه مواد، خدمات، تجهیزات و تأسیسات برای تحقیقات و توسعه و کاربرد عملی انرژی اتمی با توجه به نیازهای مناطق در حال توسعه جهان
ارتقاء مبادله اطلاعات علمی و فنی
تأسیس و اعمال پادمان برای تضمین این موضوع که کمکهای هسته‌یی یا حمایتهای آژانس در مقاصد نظامی بکار گرفته نشود
تصویب استانداردهای ایمنی هسته‌یی ضامن اجرای پیمان منع گسترش سلاحهای هسته‌یی (ان.پی.تی)
پیمان‌نامه منع گسترش سلاحهای هسته‌یی (ان.پی.تی) کی و چگونه تصویب شد؟
پیمان‌نامه منع گسترش سلاحهای هسته‌ای، یا «ان‌پی‌تی» که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضامن اجرای آن است، در سال 1968 به‌صورت محدود بین چند کشور جهان منعقد شد. این پیمان کشورهای جهان را به دو گروه شامل کشورهای برخوردار یعنی کشورهای دارای سلاح هسته‌یی و کشورهای غیربرخوردار یعنی کشورهای فاقد سلاح هسته‌یی تقسیم کرد طبق تعریف، کشورهای برخوردار، شامل کشورهایی هستند که تا پیش از اول ژانویه ۱۹۶۷ سلاح هسته‌یی یا مواد منفجره هسته‌یی را تولید و منفجر کرده اند. طبق این تعریف چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا به‌طور رسمی دارای سلاح هسته‌یی شدند. طبق معاهده ان. پی، تی کشورهای دارای سلاح هسته‌یی نباید به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به کشورهای غیربرخوردار در راه کسب سلاح هسته‌یی کمک کنند. کشورهای غیربرخوردار هم متعهد می‌شوند تا در این راه تلاش نکنند. به موجب ماده ۴ اساسنامه آژانس کشورهای برخوردار متعهد شده‌اند که فناوری صلح‌آمیز هسته‌یی را در اختیار غیربرخوردارها قرار دهندساختار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به چه صورت است؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از 3 بخش مهم و عمده یعنی کنفرانس عمومی، شورای حکام و دبیرخانه تشکیل شده است. کنفرانس عمومی بالاترین رکن و مجمع تصمیم‌گیرنده آژانس می‌باشد که سالی یک بار تشکیل جلسه داده و مقر آن در وین می‌باشد. این رکن، متشکل از نمایندگان کلیه دولتهای عضو با یک حق رأی می‌باشد و تصمیمات آن با اکثریت آراء اتخاذ می‌شود. از مهمترین وظایف کنفرانس عمومی انتخاب اعضای شورای حکام، گزارش نحوه فعالیتهای آژانس به سازمان ملل و انتخاب مدیرکل آژانس برای مدت 4سال می‌باشد.ترکیب شورای حکام یا هیأت مدیره آژانس به چه صورت است؟
شورای حکام آژانس از دو گروه انتصابی و انتخابی تشکیل شده‌است. اعضای دائم از میان پیشرفته‌ترین دولتهای عضو آژانس از نظر تکنولوژی هسته‌یی تعیین می‌شوند. اعضای غیردائم توسط کنفرانس عمومی آژانس انتخاب می‌شوند. شورای حکام 35عضو داردکه از این 35عضو 13عضو دائم هستند، 22عضو غیردائم هستند. مدت عضویت اعضای غیردائم 2سال است. انتخاب بر اساس تقسیم بندی جغرافیایی از آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین است. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همه ساله در چهار نوبت تشکیل جلسه می‌دهد که این جلسات در اوایل خرداد، اواخر شهریور، اوایل آذر و اواسط اسفند ماه برگزار می‌شود.ساختار دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چگونه است؟
دبیرخانه آژانس از تعدادی کارمند و یک مدیرکل در رأس آن تشکیل شده است. مدیرکل به پیشنهاد شورای حکام و تأیید کنفرانس عمومی برای یک دوره 4ساله انتخاب می‌شود. مدیرکل دبیرخانه مسئولیت اداره امور جاری آژانس را برعهده دارد. مدیرکل عالی‌ترین مأمور اداری آژانس می‌باشد. مدیر کل فعلی آژانس یوکیا آمانو ا از کشور ژاپن است(2014).کشورهای عضو آژانس چه وظایفی برعهده‌دارند؟
ـ هر یک از اعضا باید اطلاعاتی را که به تشخیص خود برای مؤسسه مفید می‌شناسد در اختیار آن بگذارد. ـ هر یک از اعضا تمام اطلاعات علمی را که در نتیجه کمک آژانس حاصل شده باشد باید در اختیار آژانس بگذارد.ـ آژانس می‌تواند برای بررسی هر تقاضایی، شخص یا اشخاص ذیصلاحی را بقلمرو کشورهای عضو اعزام کند و در انجام این امر افرادی از کارمندان خود یا از اتباع ذیصلاح هر یک از کشورهای عضو را مورد استفاده قرار دهد.
مثلاً برای بازرسی از سایتهای اتمی ایران آژانس می‌تواند از هر کشور عضو بازرس بفرستد و ممانعت رژیم از ورود برخی بازرسان نقض ضوابط آژانس است. ـ اعضای آژانس باید از قطعنامه و مصوبات شورای حکام تبعیت کنند مثلاً وقتی در قطعنامه شورای حکام از رژیم ایران خواسته می‌شود باید فعالیتهای غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و به بازرسان اجازه بازدید از سایتهای اتمی را بدهد، رژیم نباید سرپیچی کند.
بازرسیهای آژانس به چه صورت انجام می‌شود؟
آژانس، 4 نوع بازرسی متفاوت انجام می‌دهد: 1- بازرسی موقتآژانس از طریق این بازرسی، گزارش اولیه دولت عضو درباره برنامه هسته‌یی رامورد بررسی و نظارت قرار می‌دهد. این گزارش در مقطع زمانی کوتاهی تهیه می‌شود.
2- بازرسی معمولی
آژانس از این بازرسی در این موارد استفاده می‌کند:
بررسی موقعیت، مقدار و ترکیبات مواد هسته‌یی
بررسی اطلاعات مربوط به مواد حسابرسی نشده و اختلاف صادرات و واردات و هر گونه خطا در لیست مواد هسته‌ای.
این بازرسی محدودبه اماکن و تأسیساتی است که شامل مواد هسته‌یی هستند و دولت عضو آنها را اعلام می‌کند.
3- بازرسی ویژه
اگر اطلاعاتی که دولت عضو ارائه داده از نظر آژانس کافی نباشد، آژانس می‌تواند از بازرسی ویژه استفاده کند. آژانس می‌تواند با تصویب شورای حکام بدون نیاز به رضایت دولت بازرسی شونده بازرسی ویژه را انجام دهد.
4- بازرسیهای پروتکل الحاقی بر اساس پروتکل الحاقی، بازرسی حق آژانس است و نیازی به تصویب شورای حکام ندارد. از طرف دیگر آژانس در بازرسیهای خود بر مبنای پروتکل الحاقی حق دارد به هر مکانی که برای انجام وظایف خود ضروری می‌داند دسترسی پیدا کند. این نوع بازرسی بیشتر برای فعالیتهای مشکوک طراحی شده و می‌توان از آن به «بازرسیهای سرزده» تعبیر کرد. رژیم ایران زیر بار این نوع بازرسی نمی‌رود.
