اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی آسه آن ASEAN

یک اتحادیه مهم سیاسی و اقتصادی در جنوب شرقی آسیا، با جمعیتی بیش از نیم میلیارد نفر، به آسه آن معروف است. این اتحادیه چگونه شکل گرفت؟ اهداف و ساختار آن چیست؟ روابط آن با سایر کشورها چگونه است

شکل‌گیری آسه آن

کشورهای مالزی، فیلیپین و تایلند در سال 1961 با صدور اعلامیه بانکوک، اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی موسوم به آ.سه.آن را ایجاد کردند. مدتی بعد مشکلات میان این کشورها منجر به انحلال این اتحادیه شد. تلاشهای بعدی برای احیای این اتحادیه در سال 1967 به ثمر نشست و آسه آن این بار با عضویت پنج کشور اندونزی، مالزی، سنگاپور، فیلیپین و تایلند تشکیل شد هم‌اکنون آ.سه.آن دارای ده عضو است شامل: اندونزی، کامبوج، برونئی، لائوس، مالزی، میانمار (برمه سابق)، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام.
این اتحادیه با احتساب جمعیت کشورهای عضو 537 میلیون نفر جمعیت دارد و مساحت آن به 4 میلیون و 500هزار کیلومتر مربع می‌رسد. مقر ”آ.سه.آن“ در جاکارتا قرار دارد.
آسه آن پس از آمریکا، چین، ژاپن و اتحادیه اروپا، قدرتمندترین قطب اقتصادی جهان محسوب می‌شود

تشکیل آسه آن با چه هدفی صورت گرفته است؟

”آ.سه.آن“ چند هدف عمده را پیگیری می‌کند: - شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و توسعه فرهنگی منطقه
- ایجاد آرامش و ثبات منطقه‌یی از طریق تبعیت از اصول منشور سازمان ملل‌متحد
- تشویق همکاری متقابل در زمینه‌های مشترک مورد علاقه
- کمک متقابل در زمینه آموزش و پرورش و تسهیلات و امکانات تحقیقاتی و پژوهشی
- همکاری با سازمانهای بین‌المللی، منطقه‌یی و فرا منطقه‌یی
- ایجاد ثبات سیاسی در جنوب شرقی آسیا، پایین آوردن تعرفه­های تجارتی بین کشورهای منطقه و تشویق اعضا به مبادله اطلاعات علمی، اقتصادی، فنی و فرهنگی است.

تشکیلات و ارکان اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی ـ آ.سه.آن چگونه است؟

برخی از ارگانهای ارکان آسه آن عبارتند از: 1. اجلاس سران؛ بالاترین مرجع مدیریتی آ.سه.آن است، در سال 1992 توافق شد که این اجلاس هر سه سال یک‌بار با حضور سران دولتها برگزار شود.
2. اجلاس وزیران؛ اجلاس وزیران آ.سه.آن با حضور وزیران امور خارجه کشورهای عضو، به‌طور سالانه و هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود.
3. کمیته دائمی؛ تشکیل جلسات این کمیته به‌طور معمول هر دو ماه یک بار می‌باشد که شامل وزیران امور خارجه کشور میزبان و سفرای دیگر کشورهای عضو در همان کشور می‌باشد.
4. دبیرخانه؛ دبیرخانه اصلی آ.سه.آن در جاکارتا پایتخت اندونزی در سال 1976 تأسیس شد؛ که به‌منزله بدنه اصلی هماهنگ‌کننده فعالیتهای آ.سه.آن است و دبیرکل آن برای مدت 5سال تعیین می‌شود.
5. کمیته‌ها و اجلاس مقامهای ارشد؛ اجلاس وزیران معمولاً از طریق سه کمیته‌ی فرهنگ و اطلاعات، علوم و فناوری و توسعه اجتماعی هماهنگ و برگزار می‌شود.

به‌جز اجلاس و نشستهای رسمی در سطح سران دولتها و وزرای کشورها، نشستهای دیگری هم در آ.سه.آن برگزار می‌شود. یکی از مهمترین این نشستها، مجمع منطقه‌یی آ.سه.آن است. این مجمع متشکل از 27 کشور است. یعنی 10 کشور عضو به اضافه استرالیا، بنگلادش، کانادا، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا، هند، ژاپن، کره جنوبی، کره شمالی، مغولستان، پاکستان، زلاندنو، روسیه، گینه نو، تیمور شرقی و سریلانکا

روابط خارجی آ.سه.آن

ـ در مارس 1980 یک توافق‌نامه همکاری بین کشورهای عضو آ.سه.آن و جامعه اروپا امضا شد. هدف از انعقاد این توافق‌نامه، تحکیم روابط تجاری موجود و افزایش همکاری در محورهای علمی و کشاورزی بود.
ـ تلاش برای بهبود روابط بین آ.سه.آن و چین در سال 1993 آغاز شد و متعاقب آن، کمیته‌های مشترکی در مورد همکاری اقتصادی و تجاری و همچنین همکاری علمی و فنّی تشکیل دادند. روابط بین دو طرف با اعلام حمایت چین از توسعه آ.سه.آن در سال 1997 تحکیم بیشتری یافت.
ـ اجلاس آ.سه.آن و ژاپن در سال 1997 برای بحث در زمینه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری، انتقال فناوری و افزایش مساعدت برگزار شد.
ـ به‌موجب برنامه همکاری اقتصادی استرالیا و آ.سه.آن، استرلیا فعالیتهای آ.سه.آن را مورد حمایت مالی قرار داد و یک شورای بازرگانی مشترک را در سال 1980 تشکیل داد. .
ـ آ.سه.آن و آمریکا در سال 1990 یک گروه مشترک کاری تشکیل دادند که هدف آن بررسی روابط دوجانبه و همچنین شناسایی و تعیین برنامه‌هایی بود که به‌موجب آنها مناسبات اقتصادی می‌توانست تقویت شود

موافقت‌نامه تجارت آزاد افتا

موافقت‌نامه تجارت آزاد - افتا (AFTA)، راه همکاریهای گسترده‌تر را میان آسه آن و سایر کشورها هموار کرده است. افتا AFTA موافقت‌نامه‌ای است که بین دولتهای عضو آ.سه.آن در 28 ژوئیه 1992 در سنگاپور در زمینه کاهش تعرفه‌های تجاری و گمرکی به امضا رسید. در هنگام امضای این موافقت‌نامه، آ.سه.آن شامل 6 عضو (مالزی، اندونزی، سنگاپور، تایلند، فیلیپین و برونئی) بود و 4 عضو دیگر که در سالهای بعد به آن پیوستند (ویتنام، میانمار، لائوس و کامبوج)، همه تعهدات معاهده افتا را به‌طور کامل قبول نکرده و فقط بخشی از آن‌را پذیرفته‌اند.

افت و خیزهای آ.سه.آن

اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا ـ آ.سه.آن ـ مانند هر اتحادیه دیگری افت و خیزهایی در زمینه وضعیت اقتصادی داشته است. گاه شکوفایی و گاه بحران.
دوره طلایی رشد اقتصادی کشورهای آسه آن از پیمان پلازا در سال 1985 آغاز شد. در آن زمان ارزش همه ارزهای آسیایی به‌طور رسمی و غیررسمی به دلار تثبیت شد. با کاهش نرخ برابری دلار بین سالهای 1985-1994 صادرات این کشورها که به‌تدریج به طرف کالاهای صنعتی با ارزش‌تر مانند صنایع الکترونیک رفته بود، افزایش یافت. در سال 1995 بر اثر توانمندی تدریجی اقتصادی آمریکا و از بین رفتن پیمان پلازا، افزایش نرخ برابری دلار به ین، به گران شدن صادرات آسیای جنوب شرقی آسیا و در نتیجه بحران تجاری آن کشورها در سال 1996 انجامید؛ به‌طوری‌که رشد این کشورها در سطح 4 درصد متوقف شد. تداوم بحران تجاری زمینه‌ساز بروز بحران پولی تایلند در ژوئیه 1997 شد. پس از کاهش ارزش پول تایلند، این بحران پا را از اعضای آ.سه.آن و کشورهای جنوب شرق آسیا فراتر گذاشته و حتی کشوری هم‌چون کره جنوبی را در آستانه ورشکستگی قرار بدهد.

علل بحران اقتصادی آسه آن

عواملی که باعث ایجاد بحران اقتصادی آ.سه.آن شد عبارتند از:
ـ استفاده از نظام نرخ ارز ثابت؛
ـ کاهش ارزش پول چین و افزایش ارزش دلار؛
ـ ضعف نظام مالی و عملکرد نامناسب بانکها و مؤسسات مالی در اعطای وام و وام‌گیری؛
ـ رقابت چین و ژاپن با کشورهای آسیای جنوب شرقی؛
ـ تضعیف قدرت رقابت و کاهش توان صادراتی کشورهای آسیای جنوب شرقی
ـ ورشکستگی شرکتها و ایجاد جو بی‌اعتمادی در میان سرمایه‌گذاران؛
ـ ضعف بانکهای مرکزی کشورها در هنگام مقابله با بحران؛
ـ سیاستهای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی.

چشم‌انداز آ.سه.آن

کشورهای عضو ”آ.سه.آن“ در سال 1989 با شش کشور دیگر (ایالات متحده آمریکا، کانادا، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و زلاندنو) شورای همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام (آپک) را به وجود آوردند. قرن نوزدهم را به‌عنوان قرن اروپا و قرن بیستم را به‌عنوان قرن آمریکا می‌شناسند و حالا پیش‌بینی می‌کنند که قرن بیست و یکم به‌عنوان قرن آسیا رقم خواهد خورد.
روند تحولات جهانی و افزایش روزافزون قدرت کشورهای آسیایی هم‌چون چین و هند در مناسبات بین‌المللی چنین پیش‌بینی را واقعی می‌کند.
به گفته کارشناسان یکی از عواملی که به‌صورت مستمر در جهت تحقق قرن آسیا عمل می‌کند، ظرفیتها و تواناییهای اتحادیه جنوب شرق آسیا (آ.سه.آن) است.