این روزها و به‌ویژه بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ، بحث مربوط به ایجاد مناطق امن در سوریه فعال شده و موضعگیریهای مختلف را به‌دنبال داشته است.
فعال شدن این موضوع به‌دلیل تغییراتی است که در سطح بین‌المللی و به‌ویژه بعد از تغییر قدرت در آمریکا صورت گرفته است.
رئیس‌جمهور جدید آمریکا دونالد ترامپ در دوره رقابتهای انتخاباتی بارها وعده داد که مناطق امن در سوریه ایجاد می‌کند تا جلو بحران پناهجویان را بگیرد.
هنگامی هم که در 20ژانویه قدرت را به دست گرفت در اولین دستورات اجرایی که صادر کرد، از وزیران دفاع و خارجه آمریکا خواست طی 90روز طرح ایجاد مناطق امن در سوریه را تهیه کردند.
این سیاست، راهبند سیاسی را که توسط اوباما سالها ایجاد شده بود کنار زد.
بلافاصله عربستان سعودی و امارات و ترکیه و.. کشورهای مختلف اعلام حمایت کردند.
در تماس تلفنی یک ساعته ترامپ با ملک سلمان پادشاه عربستان و تماس تلفنی وی با ولیعهد امارات روی این موضوع تأکید شد. ترکیه هم از این امر استقبال کرد.
روسیه و رژیم ایران و اسد تا به‌حال به‌شدت مخالف منطقه امن بودند و می‌گفتند باعث افزایش تنش می‌شود. این جبهه یکدست بود.
اما بعد از روی کار آمدن ترامپ و بعد از ماجرای حلب این جبهه شقه شد. روسیه در مواضع قبلی خودش انعطاف نشان داده است.
الجزیره 11بهمن 95: سرگیی لاوروف وزیر خارجه روسیه امکان ایجاد مناطق امن را برای آوارگان در داخل خاک سوریه بعید ندانست. لاوروف در جریان دیدار با عثمان صالح همتای خود از اریتره گفت اگر هدف از این ایده، کاستن از سنگینی بحران مهاجرت در اروپا باشد ممکن است درباره تشکیل محلهایی برای اسکان مهاجران در داخل خاک سوریه با همکاری کمیساریای عالی امور پناهندگان در ملل‌متحد و هیأتهای بین‌المللی فکر کرد.
البته در حال حاضر بحران انسانی در همه مرزهای سوریه وجود دارد. این طرح می‌خواهد مشکل بحران آوارگان و سیل مهاجرت را حل کند. محتمل‌ترین جایی که تقریباً همه منابع به آن اشاره دارند، مرزهای ترکیه است. البته اشاراتی به مرزهای اردن در استان درعا و مرزهای عراق با سوریه هم هست. اما محتمل‌ترین محل همان مرزهای ترکیه و سوریه است.
طرح ترکیه برای ایجاد منطقه امن دارای این مشخصات است:
این منطقه نزدیک به 100 کیلومتر طول دارد. از سمت شرق از شهر جرابلس شروع شده و در غرب به شهر اعزاز منتهی می‌شود.
عمق این منطقه به شهرهای الباب و منبج و پشت رودخانه سجور می‌رسد و عرض آن نزدیک به 45 کیلومتر است که از مرز ترکیه به سوی شهر حلب امتداد پیدا می‌کند.
اما الزامات ایجاد چنین منطقه‌یی چی است؟ یعنی ایجاد منطقه با چه چالشهایی روبه‌رو است؟
واقعیت این است که منطقه امن نیاز به چهار اصل پایه‌یی دارد.
اولا عنصر مشروعیت. این منطقه آیا بر اساس قطعنامه شورای امنیت ایجاد می‌شود یا با توافق بین‌المللی، مانند منطقه امن در کردستان عراق در سال 1991، ؟ یا این‌که یک کشور یعنی آمریکا آن را ایجاد می‌کند؟ به‌نظر می‌رسد که آمریکا با قدرت می‌تواند این امر را تحمیل کند.
ثانیاً: منطقه امن نیاز به امنیت دارد. چه کسی آن را حفاظت می‌کند؟ چگونه این منطقه حفاظت می‌شود؟ پروازممنوع است یا این‌که ورود هر گونه عنصر نظامی بر روی زمین به این منطقه ممنوع است؟ چه کسی و با چه وسایلی حفاظت را برقرار می‌کند؟
ثالثاً این منطقه نیازمند به حمایت هوایی دارد، در نتیجه می‌بایست نیروی هوایی آمریکا حضور بیشتری داشته باشد تا بتواند از منطقه حفاظت کند. مراقبت هوایی می‌تواند به‌وسیله هواپیماهای بی‌سرنشین یا گشت هوایی جنگنده‌ها یا ماهواره‌ها باشد.
در صورتی‌که این مناطق ایجاد شوند حمایت هوایی از آن از پایگاه اینجرلیک در شهر آدانا صورت خواهد گرفت که درصد کیلومتری مرزهای سوریه است. در این پایگاه آمریکا چندین اسکادران جنگی دارد.
رابعاً: حفاظت منطقه امن باید از روی زمین صورت گیرد. به یک دلیل ساده. چه کسی نبود عملیات تهاجمی و نفوذ عناصر مشکوک اطلاعات رژیم اسد و پاسداران، علیه ساکنان را تضمین می‌کند؟ بنابراین نیاز به حضور نظامی زمینی دارد تا از مردمی که به این منطقه پناه آورده‌اند، حفاظت کند.
در کنار این 4 مطلب پایه‌یی برای ایجاد این منطقه سؤالات دیگری هم هست که باید تعیین تکلیف شوند:
ـ چه طرفی اداره این منطقه را برعهده می‌گیرد؟ آیا سازمان ملل خواهد بود یا یکی از کمیته‌های سازمان ملل و یا کمیساریای عالی پناهندگان؟
ـ چه کسی هزینه آن را می‌پردازد؟ از یک شهر کامل با مدارس و امکانات کامل صحبت می‌شود.
در نتیجه باید منتظر شد و دید، طرحی که در می‌آید چیست، ولی نفس طرح این موضوع حاکی از فضای جدید و تحولات جدید است. البته باید اذغان کرد که ابعاد فاجعه و بحران انسانی به حدی است که نمی‌توان کماکان از کنار آن گذشت. تنها اشاره‌یی به آمار و ارقام ثبت شده، گویای وضعیت به‌غایت بحرانی پناهندگان سوری و ضرورت ایجاد منطقه امن است:
-بر اساس گزارش دولت موقت سوریه در دسامبر 2016، 5 میلیون نفر آواره شده‌اند.
-آمار ثبت شده توسط دولت ترکیه در 30دسامبر گذشته 2 میلیون و 407هزار نفر است که در 25 کمپ توزیع شده‌اند که از این تعداد 276هزار نفر در کمپها هستند و 2 میلیون و 131هزار نفر خارج کمپ زندگی می‌کنند.
1-میلیون و 70هزار آواره در لبنان حضور دارند که 100هزار نفر در داخل کمپها هستند و بیش از 970هزار نفر در خارج کمپها زندگی می‌کنند (خارج کمپ یعنی در جامعه آنجا).
633- هزار و 466 پناهنده در اردن هستند که 120هزار نفر در کمپها زندگی می‌کنند و 509هزار نفر در خارج کمپها به‌سر می‌برند.
-500هزار نفر پناهنده در مصر هستند که 104هزار نفر در قاهره هستند و برخیها آمارهای دیگری در مصر می‌دهند و آمارها ضد و نقیض است. اما این آمار دولت موقت سوریه است که در دسامبر 2016 ارائه کرده است.
-244هزار و 527 پناهنده در عراق حضور دارند که 94هزار نفر در داخل کمپها و 150هزار نفر در خارج کمپها زندگی می‌کنند.
طبق آمار ثبت شده بر اساس کمیساریای عالی پناهندگان: 438هزار و 540نفر پناهنده در کشورهای اروپایی حضور دارند.
فعال شدن این موضوع به‌دلیل تغییراتی است که در سطح بین‌المللی و به‌ویژه بعد از تغییر قدرت در آمریکا صورت گرفته است.
رئیس‌جمهور جدید آمریکا دونالد ترامپ در دوره رقابتهای انتخاباتی بارها وعده داد که مناطق امن در سوریه ایجاد می‌کند تا جلو بحران پناهجویان را بگیرد.
هنگامی هم که در 20ژانویه قدرت را به دست گرفت در اولین دستورات اجرایی که صادر کرد، از وزیران دفاع و خارجه آمریکا خواست طی 90روز طرح ایجاد مناطق امن در سوریه را تهیه کردند.
این سیاست، راهبند سیاسی را که توسط اوباما سالها ایجاد شده بود کنار زد.
بلافاصله عربستان سعودی و امارات و ترکیه و.. کشورهای مختلف اعلام حمایت کردند.
در تماس تلفنی یک ساعته ترامپ با ملک سلمان پادشاه عربستان و تماس تلفنی وی با ولیعهد امارات روی این موضوع تأکید شد. ترکیه هم از این امر استقبال کرد.
روسیه و رژیم ایران و اسد تا به‌حال به‌شدت مخالف منطقه امن بودند و می‌گفتند باعث افزایش تنش می‌شود. این جبهه یکدست بود.
اما بعد از روی کار آمدن ترامپ و بعد از ماجرای حلب این جبهه شقه شد. روسیه در مواضع قبلی خودش انعطاف نشان داده است.
الجزیره 11بهمن 95: سرگیی لاوروف وزیر خارجه روسیه امکان ایجاد مناطق امن را برای آوارگان در داخل خاک سوریه بعید ندانست. لاوروف در جریان دیدار با عثمان صالح همتای خود از اریتره گفت اگر هدف از این ایده، کاستن از سنگینی بحران مهاجرت در اروپا باشد ممکن است درباره تشکیل محلهایی برای اسکان مهاجران در داخل خاک سوریه با همکاری کمیساریای عالی امور پناهندگان در ملل‌متحد و هیأتهای بین‌المللی فکر کرد.
البته در حال حاضر بحران انسانی در همه مرزهای سوریه وجود دارد. این طرح می‌خواهد مشکل بحران آوارگان و سیل مهاجرت را حل کند. محتمل‌ترین جایی که تقریباً همه منابع به آن اشاره دارند، مرزهای ترکیه است. البته اشاراتی به مرزهای اردن در استان درعا و مرزهای عراق با سوریه هم هست. اما محتمل‌ترین محل همان مرزهای ترکیه و سوریه است.
طرح ترکیه برای ایجاد منطقه امن دارای این مشخصات است:
این منطقه نزدیک به 100 کیلومتر طول دارد. از سمت شرق از شهر جرابلس شروع شده و در غرب به شهر اعزاز منتهی می‌شود.
عمق این منطقه به شهرهای الباب و منبج و پشت رودخانه سجور می‌رسد و عرض آن نزدیک به 45 کیلومتر است که از مرز ترکیه به سوی شهر حلب امتداد پیدا می‌کند.
اما الزامات ایجاد چنین منطقه‌یی چی است؟ یعنی ایجاد منطقه با چه چالشهایی روبه‌رو است؟
واقعیت این است که منطقه امن نیاز به چهار اصل پایه‌یی دارد.
اولا عنصر مشروعیت. این منطقه آیا بر اساس قطعنامه شورای امنیت ایجاد می‌شود یا با توافق بین‌المللی، مانند منطقه امن در کردستان عراق در سال 1991، ؟ یا این‌که یک کشور یعنی آمریکا آن را ایجاد می‌کند؟ به‌نظر می‌رسد که آمریکا با قدرت می‌تواند این امر را تحمیل کند.
ثانیاً: منطقه امن نیاز به امنیت دارد. چه کسی آن را حفاظت می‌کند؟ چگونه این منطقه حفاظت می‌شود؟ پروازممنوع است یا این‌که ورود هر گونه عنصر نظامی بر روی زمین به این منطقه ممنوع است؟ چه کسی و با چه وسایلی حفاظت را برقرار می‌کند؟
ثالثاً این منطقه نیازمند به حمایت هوایی دارد، در نتیجه می‌بایست نیروی هوایی آمریکا حضور بیشتری داشته باشد تا بتواند از منطقه حفاظت کند. مراقبت هوایی می‌تواند به‌وسیله هواپیماهای بی‌سرنشین یا گشت هوایی جنگنده‌ها یا ماهواره‌ها باشد.
در صورتی‌که این مناطق ایجاد شوند حمایت هوایی از آن از پایگاه اینجرلیک در شهر آدانا صورت خواهد گرفت که درصد کیلومتری مرزهای سوریه است. در این پایگاه آمریکا چندین اسکادران جنگی دارد.
رابعاً: حفاظت منطقه امن باید از روی زمین صورت گیرد. به یک دلیل ساده. چه کسی نبود عملیات تهاجمی و نفوذ عناصر مشکوک اطلاعات رژیم اسد و پاسداران، علیه ساکنان را تضمین می‌کند؟ بنابراین نیاز به حضور نظامی زمینی دارد تا از مردمی که به این منطقه پناه آورده‌اند، حفاظت کند.
در کنار این 4 مطلب پایه‌یی برای ایجاد این منطقه سؤالات دیگری هم هست که باید تعیین تکلیف شوند:
ـ چه طرفی اداره این منطقه را برعهده می‌گیرد؟ آیا سازمان ملل خواهد بود یا یکی از کمیته‌های سازمان ملل و یا کمیساریای عالی پناهندگان؟
ـ چه کسی هزینه آن را می‌پردازد؟ از یک شهر کامل با مدارس و امکانات کامل صحبت می‌شود.
در نتیجه باید منتظر شد و دید، طرحی که در می‌آید چیست، ولی نفس طرح این موضوع حاکی از فضای جدید و تحولات جدید است. البته باید اذغان کرد که ابعاد فاجعه و بحران انسانی به حدی است که نمی‌توان کماکان از کنار آن گذشت. تنها اشاره‌یی به آمار و ارقام ثبت شده، گویای وضعیت به‌غایت بحرانی پناهندگان سوری و ضرورت ایجاد منطقه امن است:
-بر اساس گزارش دولت موقت سوریه در دسامبر 2016، 5 میلیون نفر آواره شده‌اند.
-آمار ثبت شده توسط دولت ترکیه در 30دسامبر گذشته 2 میلیون و 407هزار نفر است که در 25 کمپ توزیع شده‌اند که از این تعداد 276هزار نفر در کمپها هستند و 2 میلیون و 131هزار نفر خارج کمپ زندگی می‌کنند.
1-میلیون و 70هزار آواره در لبنان حضور دارند که 100هزار نفر در داخل کمپها هستند و بیش از 970هزار نفر در خارج کمپها زندگی می‌کنند (خارج کمپ یعنی در جامعه آنجا).
633- هزار و 466 پناهنده در اردن هستند که 120هزار نفر در کمپها زندگی می‌کنند و 509هزار نفر در خارج کمپها به‌سر می‌برند.
-500هزار نفر پناهنده در مصر هستند که 104هزار نفر در قاهره هستند و برخیها آمارهای دیگری در مصر می‌دهند و آمارها ضد و نقیض است. اما این آمار دولت موقت سوریه است که در دسامبر 2016 ارائه کرده است.
-244هزار و 527 پناهنده در عراق حضور دارند که 94هزار نفر در داخل کمپها و 150هزار نفر در خارج کمپها زندگی می‌کنند.
طبق آمار ثبت شده بر اساس کمیساریای عالی پناهندگان: 438هزار و 540نفر پناهنده در کشورهای اروپایی حضور دارند.
