شهرستان آمل موقعیت:
شهرستان آمل در مرکز استان مازندران قرار دارد و از شمال به شهرستان محمودآباد، از شرق به شهرستان بابل، از غرب به شهرستان نور، و از جنوب به استان تهران محدود می‌شود.شهرستان آمل با قرار داشتن در جلگه مازندران و در طرفین رود هراز، قله دماوند با ارتفاع 5678 متر بلندترین قله ایران (در محدوده شهرستان آمل) را در خود جای داده است. آمل در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری مرکز استان مازندران، ۱۸ کیلومتری جنوب دریای خزر و 6 کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد. وجود رودخانه هراز و موقعیت استراتژیک شهر آمل، در اهمیت آن نقش به‌سزایی دارد.
شهرستان آمل: مساحت
مساحت شهرستان آمل ۳۱۸۵ کیلومتر مربع می‌باشد.شهرستان آمل: آب و هوا
شهرستان آمل با ارتفاع 76 متر بالاتر از سطح دریا دارای تابستانهای گرم و مرطوب و زمستانهای ملایم است. آب و هوای آمل شباهت زیادی با آب و هوای سایر شهرستانهای استان مازندران دارد. ریزش باران در آذر ماه به حداکثر می‌رسد.
شهرستان آمل: کوهها و رودها
«قلةدماوند»، «قلهٴ امامزاده قاسم»، «سیاه کوه»، «آسمان کوه لار»، «کوه دال کمر» از کوههای مهم و رود هراز مهمترین رودی است که از این شهرستان عبور می‌کند.شهرستان آمل: تقسیمات کشوری
شهرستان آمل در گذشته بارها به‌خاطر موقعیت استراتژیک خود مرکز طبرستان شده بود. اما از سال 1325 هـ. ش با مرکزیت شهر ساری در استان مازندران، آمل در تقسیمات کشوری جزء یکی از شهرستانهای استان مازندران قرار گرفت.شهرستان آمل شامل: 4بخش: مرکزی، لاریجان، دابو دشت و «دشت سر» و «امام زاده عبدالله» است.
بخش مرکزی شهرستان آمل:
دهستان هزار پی جنوبیدهستان چلاو
دهستان پایین
دهستان بالا
بخش لاریجان شهرستان آمل:
دهستان بالا لاریجان
دهستان لاریجان سفلی
بخش دابو دشت شهرستان آمل:
دهستان دابو جنوبی
دهستان دشت سر
شهرهای تابعه شهرستان آمل
شهرهای آمل و «رینه» «گزنک» «امامزاده عبدالله» «دابودشت».
شهرستان آمل: پیشینه تاریخی
شهرستان آمل از شهرهای بسیار قدیمی ایران و استان مازندران است. شهرستان آمل درگذشته با نامهای آمارد، آمو، آمله، همرو، مرداد و آمل نامیده می‌شد. در مورد بنای شهر آمل چند قول وجود دارد: «آمویی» ها آمل را بنیاد گذاشتند«آمویی‌ها»، ساکنان اولیه سرزمین آمل از شرق دریای خزر به مازندران (طبرستان) مهاجرت نموده و آنجا ساکن شدند.
طهمورث شاه پیشدادی آمل را بنا کرد
حمدالله مستوفی بنای شهر آمل را به طهمورث پادشاه پیشدادی نسبت می‌دهد.ابن اسفندیار آملی، مؤلف کتاب تاریخ طبرستان نام شهر آمل را برگرفته از نام دختری افسانه‌ای به نام آمله می‌داند که دختر یکی از امیران دیلمی و همسر فیروزشاه، حاکم بلخ بوده‌است.
آمل از پادشاهی فریدون تا زمان بهرام گور پایتخت بوده است. آمل علاوه بر دوران اساطیری منوچهر و بهرام و فریدون از دوره ساسانی تا دوره مغول در سه سلسلهٴ علویان، مرعشیان، اشکانیان پایتخت مازندران بوده‌است.
شهرستان آمل در زمان خسرو پرویز توسعه یافت. به‌صورتی‌که در تاریخ آن را بزرگتر و پر جمعیت‌تر از قزوین و اصفهان یاد کرده‌اند. با تلاش و کوشش خواجه نظام‌الملک طوسی وزیر کاردان سلجوقیان مدرسه نظامیه در این شهر تأسیس و آمل اعتبار تازه‌یی پیدا کرد. تنها شهرهای بزرگ جهان آن روز از جمله بغداد، دمشق، بلخ، نیشابور و بخارا و آمل صاحب این‌گونه مدارس بودند.
آمل در کتابهای تاریخی
حکیم فردوسی در شرح داستانهای ایران باستان، نام آمل و ساری و گرگان را در شاهنامه چنین آورده است:از آمل گذر سوی تمّیشه کرد نشست اندر آن نامور پیشه‌کرد
از آمل همه بندگان تواند به ساری پرستندگان تواند
چنین تا به شهر بزرگان رسید ز ساری و آمل به گرگان رسید
در تاریخ طبرستان ابن اسفندیار کاتب (تألیف ۶۱۳ ه-ق) آورده است «در قباله‌های کهن مذکور است که معنی آمل به واژه طبری آهوش است وهش وهل مرگ را گویند و کنایه از این است که تو را هرگز مرگ مباد». در کتاب راهنمای شمال فرخ غفاری در تاریخچه آمل آمده است: خسرو پرویز آمل را توسعه داد از آن به بعد این شهر مدتها مقر حکومت و پایتخت حکام محلی مازندران بود. مازیار به امر محمد ابن موسی نماینده مأمون این شهر را ۸ ماه محاصره کرد و سرانجام فتح و بعد از تصرف شهر دستور خراب کردن دیوارهای آن را صادر کرد اما بعد پشیمان شد.
اصطخری در کتاب مسالک و ممالک نوشته است: «و از همه طبرستان ابریشم بسیار خیزد خاصه به آمل».
ابن حوقل نیز نوشته است «آمل از قزوین بزرگتر و بسیار پر جمعیت‌تر بود».
ابن اسفندیار (۶۱۳ه-ق) آمل را بازار جهانی روزگار خود معرفی و ذکر کرده بود. ابن راوی در کتاب خود آمل را بزرگتر از اصفهان و قزوین میخواند.
شهرستان آمل: موقعیت اقتصادی
شهرستان آمل 65% صنعت استان مازندران را تأمین و با تولید محصولات کشاورزی از قبیل برنج، مرکبات، سیبب درختی و تره‌بار نقش عمده‌ای در اقتصاد این استان به‌عهده داشت. اما سیاستهای ویرانگر رژیم این شهرستان را که قطب کشاورزی و برنجکاری استان مازندران بود، از پای درآورد و آمل را هم به مصرف کننده کالاهای وارداتی حتی برنج وارداتی تبدیل کرد.شهرستان آمل: نقاط دیدنی تاریخی و گردشگاهها
شهرستان آمل دارای نقاط دیدنی فراوان از جمله: امامزاده عبدالله، آب معدنی «استرا باکو»، «آبگرم رینه»، «تپه باستانی قلعه کش»، محوطه شهر قدیم آمل، تپه‌های باستانی و اساطیری منطقه هراز و لاریجان می‌باشد.شهرستان آمل: فرهنگ و مراسم
شهرستان آمل دارای سنتها و مراسم خاص خود می‌باشد که برخی از آنان عبارتند از:1-تیرگان
مراسم تیرگان همه ساله در سیزدهم تیرماه در کوه دماوند آمل توسط زرتشتیان ایران و در بیشتر شهرهای جهان و ایران بر‌گزار می‌شود.2-ورف چال
ورچال یک رسم قدیمی است که در روستای اسک واقع در جاده هراز، هر ساله اجرا می‌شود. این مراسم در فاصله اول تا 15 اردیبهشت ماه هر سال در روز جمعه و همزمان با ذوب شدن برفها، انجام می‌شود. مطابق این سنت، مردان صبح زود از روستا خارج شده و حق بازگشت به خانه ندارند. زنان تمام امور روستا را در دست می‌گیرند و با اجتماع در مساجد و نقاط عمومی روستا، با اجرای برنامه‌هایی به سرگرمی‌های محلی خاص این روز می‌پردازند. مردان روستا نیز پس از رسیدن به محل ورف چال، اقدام به جدا کردن قطعات برف از کوه و پر کردن چاه با برف می‌کنند.این منطقه درگذشته یکی از مناطق دامداری بوده است. دامدارها با ذخیره کردن برف در این چاه آب مورد نیاز خود و دام‌ها را تأمین می‌کردند. اجرای این سنت قدیمی هم‌چنان توسط اهالی روستا با شور و شوق انجام می‌شود.
3-کشتی لوچو
یکی از انواع کشتی‌های محلی است و در اعیاد مذهبی بر‌گزار می‌شود. برنده مسابقات یک گاو جایزه می‌گیرد که توسط اهالی خریداری می‌شود. کشتی‌گیر باید طی دو هفته، تمام حریفان را شکست دهد تا برنده مسابقه شود. در طول برگزاری مسابقه مردم با استفاده از ساز و دهل شور و هیجان بیشتری به مسابقات می‌دهند.ماه در مه
هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره‌ای مشابه هفت سین می‌نشینند و منتظر سال نو می‌شوند. با تحویل سال مادرمه یا مارمه که معمولاً از بچه‌ها انتخاب می‌شود با مجمعی که در آن قرآن، آیینه، آب، سبزه و شاخه‌های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می‌شود. با ریختن آب در چهارگوشه اتاق‌ها قرآن را کنار سفره هفت سین می‌گذارد و شاخه‌های سبز و دارای شکوفه را با نیت سرسبزی جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می‌گذارد.نوروز خوانی در آمل
نوروز خوانی در آمل مثل سایر نقاط مازندران است. نوروزخوانان قبل از فرارسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند و با خواندن اشعار و ترانه‌های محلی رسیدن بهار را نوید می‌دهند. یک نفر اشعار را میخواند، یک نفر ساز می‌زند و نفر دیگر به در خانه‌های مردم می‌رود و این‌گونه میخواند:
باد بهارون بیمو نوروز سلطون بیمو مژده دهید به دوستان گل به گلستون آمد بهار آمد بهارآمد خوش‌آمد علی با ذوالفقار آمد خوش‌آمد نوروزتان نوروز دیگر
صاحب خانه‌ها با دادن پول، شیرینی، گردو و... . از آنان استقبال و پذیرایی می‌کند. سنت نوروز خوانی از قبل از اسلام در آمل اجرا می‌شد و بعدها به جاهای دیگر مازندران و ایران گسترش یافت.
