سال ۱۳۴۸ نخستین سال فعالیتهای مبارزاتی اشرف رجوی بود. او یک دانشجوی مهندسی فیزیک در دانشگاه صنعتی شریف بود که در اعتصابات دانشجویی مربوط به شرکت واحد، فعالیت سیاسی خود را شروع کرد. اولین بار که به‌مدت یک هفته بازداشت شد. پس از عضویت در سازمان مجاهدین، یکبار دیگر دستگیر و شکنجه شد.
اشرف پس از آزادی مبارزه را ادامه داد. در جریان ضربهٴ فرصت‌طلبان خائن که در درون سازمان مجاهدین سر برداشته و با شیوه‌های کودتاگرانه رهبری را به دست گرفته بودند و اعضای مخالف خود را در برابر ضربات ساواک بی‌دفاع گذاشته بودند، اشرف همراه با همسرش مجاهد شهید علی اکبر نبوی نوری چند بار از چنگ ساواک گریخت.
اشرف پس از آزادی مبارزه را ادامه داد. در جریان ضربهٴ فرصت‌طلبان خائن که در درون سازمان مجاهدین سر برداشته و با شیوه‌های کودتاگرانه رهبری را به دست گرفته بودند و اعضای مخالف خود را در برابر ضربات ساواک بی‌دفاع گذاشته بودند، اشرف همراه با همسرش مجاهد شهید علی اکبر نبوی نوری چند بار از چنگ ساواک گریخت.
اشرف در اوایل سال1355 در پایگاهش، مجروح و توسط ساواک دستگیر شد. ساواک شاه ساعتها بدنش را سوزاند و دژخیمان چنان شکنجه‌هایی بر او اعمال کردند که سه بار عمل جراحی در پی داشت. سپس اشرف در بیدادگاه نظامی شاه به اعدام محکوم شد. اما شاه که در آن دوران تحت فشارهای بین‌المللی قرار داشت نتوانست حکم اعدام او را به‌خصوص از این نظر که زن بود، اجرا کند. اشرف در جمع آخرین دسته از زندانیان سیاسی در 30 دی 1357، توسط توده‌های خروشان مردم استقبال شد.
اشرف در هنگام آزادی در زندان قصر، نمایندهٴ زندانیان سیاسی بود. پس از آن در جریان انقلاب و بعد از آن اشرف از بالاترین زنان مسئول در سازمان مجاهدین بود و مسئولیتهای بسیار خطیری را بر دوش داشت.
پس از سی خرداد و شروع مقاومت انقلابی سراسری در برابر خمینی، اشرف قلب پایگاههای مقاومت مسئولیتهای خطیرش را به پیش می‌برد. نامه‌های شهید اشرف رجوی به مسعود، به خوبی فضا و بار سنگینی که اشرف بر دوش داشت را به خوبی بازتاب می‌کنند. اشرف در همان آخرین نامه، به‌طور عجیبی، با برادر مسعود وداع کرده و آخرین دعاهای خود را نیز بدرقهٴ او کرده و نوشته بود: با تمام بچه‌ها مون. باتمام عزیزانم با تمام نور چشمانم، همانهایی که قهرمانانه… … تا… در فرهنگ ملتها کلمه‌یی پیدا بشه که بتونه آنچه رو که در این جا میگذره نشون بده. باید فرهنگ جدیدی ابداع بشه».
«خدایا امانت مرا بپذیر و تو بهترین امین‌هایی، خدایا کمکش کن که سرفراز و پیروز از امتحانی که در پیش دارد، بیرون بیاید. خدایا کمکش کن که خلقی را از شکنجه و اعدام و اسارت و بردگی نجات بخشد. خدایا کمکش کن که کشتی توفانزدهٴ ایران را به ساحل نجات برساند. خدایا کمکش کن که انقلاب نوین ایران را با خونریزی کمتر و ره‌آورد بیشتر به بر بنشاند…».
