جنبش عدم تعهد – جنبش غیرمتعهد ها شکل‌گیری و تأسیس
جنبش عدم تعهد یا جنبش غیرمتعهدها در سال ۱۹۶۱ میلادی در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی، تأسیس شد. هدف آن وحدت میان کشورهای عضو بود تا به هیچ یک از دو بلوک‌های قدرت شرق یا غرب وابستگی و تعهدی نداشته باشند. این جنبش در اوج سالهای جنگ سرد میان دو قطب قدرت آنزمان یعنی اتحاد جماهیر شوروی و غرب به رهبر ایالات متحدهٴ آمریکا شکل گرفت.ایده تشکیل جنبش عدم تعهد یا غیرمتعهدها در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ (مرکز یکی از استانهای اندونزی) که در آن مارشال تیتو، جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر، احمد سوکارنو و قوام نکرومه رهبران کشورهای یوگسلاوی، هند، مصر، اندونزی و غنا شرکت داشتند شکل گرفت. این 4 رهبر در استقلال کشور خود و رهایی از استعمار و نفوذ کشورهای دیگر نقش تاریخی برعهده داشتند، و از وجوه مشابهی برخوردار بودند. با گذشت زمان اتحاد این کشورها به جنبش کشورهای عدم تعهد معروف شد.
شکل‌گیری این جنبش به‌مثابه مخالفت کشورهای در حال توسعه با دوران استعمار بود. و حضور رهبرانی چون نهرو، جمال عبدالناصر و احمد سوکارنو به منزله تأکید بر استقلال سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای در حال توسعه یا تازه استقلال یافته بود.
سازمان کشورهای غیرمتعهد
سازمان کشورهای غیرمتعهد موجودیت خود را رسماً در ۱۹۶۱ در کنفرانسی در کشور یوگسلاوی که فیدل کاسترو و مارشال تیتو در آن شرکت داشتند اعلام کرد.جنبش غیرمتعهدها در زمان خود وزنه‌یی مؤثر میان دو قطب آمریکا و شوروی بود. ویژگی این جنبش و رهبران برخاسته از متن مبارزات مردمی آن این بود که خواهان استقلال کشورهایشان بودند و نمی‌خواستند تحت نفوذ هیچ یک از قدرتها باشند.
تیتو به‌عنوان یکی از رهبران این جنبش طی مدتی حدود نیم قرن، به‌عنوان یکی از رهبران جنبش عدم تعهد، در معادلات منطقه‌یی و بین‌المللی نقشی مؤثر داشت.
جنبش غیرمتعهدها با پایان جنگ سرد نیز به فعالیت خود ادامه داد. اما با پایان جنگ سرد و فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم دلیل وجود این جنبش که ایجاد موازنه منفی بین دو ابر قدرت در دوران جنگ سرد بود از بین رفت.
اصول حاکم بر جنبش عدم تعهد
جنبش عدم تعهد مبتنی بر پنج اصل است که عبارتند از:احترام متقابل به تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر
برابری و منافع متقابل
عدم تجاوز به یکدیگر
همزیستی مسالمت‌آمیز
عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر
احترام به اهداف و اصول منشور سازمان ملل‌متحد و تعهدات بین‌المللی
سازمان کشورهای غیرمتعهد هویت حقوقی و تعداد اعضاء:
جنبش عدم تعهد یا سازمان کشورهای غیرمتعهد از جمله نهادهایی است که به‌رغم داشتن ویژگیهای سازمانهای بین‌المللی، سازمان بین‌المللی به‌شمار نمی‌آید چون فاقد شخصیت حقوقی بین‌المللی است.در حال حاضر 120 کشور جهان، که تقریباً بیش از دو سوم اعضای سازمان ملل‌متحد را تشکیل می‌دهند، عضو جنبش عدم تعهد می‌باشند. اکثر اعضای آن کشورهای در حال توسعه می‌باشند.
جنبش غیرمتعهدها 21 عضو ناطر نیز دارد. این جنبش هر ۳ سال یکبار، در اجلاسی تحت همین عنوان در یکی از کشورهای عضو انجام می‌شود. کشورهای آرژانتین، قبرس، مالت و یوگسلاوی از عضویت این جنبش خارج شده و به ناظران این جنبش پیوسته‌اند.
ارکان سازمان کشورهای غیرمتعهد
بالاترین رکن جنبش عدم تعهد «اجلاس سران» است که هر سه سال در یکی از کشورهای عضو تشکیل می‌گردد.جنبش عدم تعهد – اجلاس‌ها
اجلاس سالانه وزیران، اجلاس سالانه کارشناسان، اجلاس سالانه دفتر هماهنگی و نشستهای تخصصی از جمله اجلاس‌های سازمان کشورهای عضو جنبش عدم تعهد هستند.نشستهای دوره‌ای جنبش عدم تعهد حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل‌متحد و نشستهای آژانس‌ها و سازمانهای تخصصی نیز محل نشستهای دوره‌ای جنبش عدم تعهد است.
رژیم ایران در سال ۱۹۷۹ پس از پیروزی انقلاب به جنبش عدم تعهد پیوست.
کشورهای ناظر در جنبش عدم تعهد:
آرژانتین ارمنستانبوسنی و هرزگوین
برزیل
چین
کاستاریکا
کرواسی
قبرس
السالوادور
قزاقستان
قرقیزستان
مکزیک
مونته‌نگرو
هلند
پاراگوئه
لهستان
روسیه
صربستان
تاجیکستان
اوکراین
اروگوئه
سازمانهای ناظر در جنبش عدم تعهد:
اتحادیه آفریقا (سازمان وحدت آفریقا)اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع (یا اتحادیه کشورهای همسود)
اتحادیه عرب
سازمان همکاری اسلامی
شورای جهانی صلح
سازمان ملل‌متحد
سازمان همبستگی مردمی آفریقا-آسیا
جبهه آزادیبخش ملی سوسیالیست کاناک
جنبش استقلال ملی هوستوسیان
سازمان بین‌الدولی کشورهای در حال توسعه.
