هلسینکی‌واچ- سازمان بین‌المللی نظارت بر حقوق‌بشر. این سازمان چگونه به‌وجود آمد؟ فعالیتهای آن در چه زمینه‌هایی است؟
توافقنامه هلسینکی چیست؟
در سال 1975نمایندگان 35 کشور از شرق و غرب جهان در هلسینکی فنلاند جمع شدند تا کنفرانسی در رابطه با امنیت و همکاری در اروپا برگزار کنند. در این کنفرانس بیشتر کشورهای اروپایی بجز آلبانی شرکت داشتند. اتحاد جماهیر شوروی، کانادا و ایالات متحدهٴ آمریکا نیز در این کنفرانس شرکت کردند. هدف این کنفرانس نزدیک کردن دو بلوک شرق و غرب در بحبوحهٴ جنگ سرد بود. این کنفرانس به توافقنامه اخلاقی-سیاسی لازم‌الاجرایی منجر شد. سندی شامل ده بند با محتوای ایجاد صلح در مرزها، تضمین آزادیهای بنیادین مانند آزادی بیان، آزادی عقیده و حقوق بنیادین شهروندی. تا آن زمان، این، تنها توافقنامه بین‌المللی محسوب می‌شد که امنیت جهانی و احترام به حقوق‌بشر را یکجا داشت و به هم پیوند می‌داد. این سند بین‌المللی به نام توافقنامه هلسینکی معروف شد. امضا‌کنندگان این توافقنامه سازمانی را بنیان نهادند که با نام سازمان امنیت و همکاری در اروپا شناخته می‌شد.
کمیتهٴ هلسینکی آسیا در 1980، گروه هلسینکی آفریقا در 1988 و کمیته هلسینکی خاورمیانه در 1989 به‌عنوان کمیته‌های نظارت بر حقوق‌بشر تأسیس شدند. کمیته هلسینکی آمریکا در 1981 درست زمانی که جنگ خونین داخلی، آمریکای مرکزی را در بر گرفته بود، تأسیس شد. کمیته هلسینکی هلند در 1987 کار خود را آغاز کرد. در مجارستان این کمیته در 1989 بنیانگذاری شد. کمیته هلسینکی کرواسی در 1993 پا به عرصه گذاشت. مدافعان حقوق‌بشر در صربستان نیز کمیته نظارتی خود بر معاهدهٴ هلسینکی را در 1994 تأسیس کردند.
با گسترش کمیته‌ها و گروه‌های هلسینکی در کشورهای مختلف، ایده یک سازمان بین‌المللی برای هماهنگی و همکاری بین این کمیته‌ها شکل گرفت. در پی آن نمایندگان کمیته‌های مختلف هلسینکی، کنفرانس بین‌المللی حقوق شهروندی بر اساس توافقنامه هلسینکی را برگزار کردند. در نتیجه این کنفرانس در سالهای بعد فدراسیون بین‌المللی هلسینکی در وین آغاز به‌کار کرد. اعضای اصلی این کمیته از کشورهای استرالیا، بلژیک، کانادا. فرانسه، هلند، نروژ، سوئد و آمریکا بودند. «فدراسیون بین‌المللی هلسینکی برای حقوق‌بشر»، سازمانی غیردولتی، مستقل و غیرانتفاعی است که برای حفاظت از حقوق‌بشر در اروپا، آمریکای شمالی و آسیای مرکزی تأسیس شده است. در 1988 این سازمان به‌طور رسمی نام «سازمان نظارت بر حقوق‌بشر» را برای خود انتخاب کرد.
این سازمان، فعالیتهای خود در زمینه‌های حقوق زنان و کودکان همچنین پناهندگان و کارگران مهاجر را نیز گسترش داده و به تحقیقاتش در زمینه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به‌خصوص در زمینه‌های تحصیل و سرپناه افزوده است.
سازمان نظارت بر حقوق‌بشر در دنیای نوین امروزی برای هر چه مؤثرتر بودن تحقیقاتش، استفاده از فن‌آوری پیشرفته را در دستور کار خود قرار داده است.
کمیته‌های هلسینکی هر کدام جایگاه خاصی در موضوعات حقوق‌بشری بین‌المللی دارند. به‌عنوان نمونه، کمیته هلسینکی نروژ بر پایه حقوق‌بشر بین‌المللی توسط سازمان ملل و شورای اروپا به‌رسمیت شناخته شده است. شیوه کار این کمیته بر اساس نظارت و گزارش حقوق‌بشر در کشورهای مختلف جهان بنا شده است. کمیته بین‌المللی هلسینکی نروژ جایگاه ویژه‌یی برای آزادی بیان، آزادی اجتماعات، آزادی انتخاب، آزادی مذاهب، امنیت فردی و حقوق اقلیتها قائل است.
از دیگر فعالیتهای کمیته‌های هلسینکی‌واچ محکومیت حمله‌های جنایتکارانهٴ 6 و 7مرداد1388 و 19فروردین 1390 به اشرف بود. کمیته هلسینکی بلغارستان در محکومیت این حملات نوشت: قتل‌عام وحشیانه شهروندان بیگناه کمپ اشرف و تیراندازی با نشانه‌روی هدفدار پناهندگان غیرمسلح توسط دهها خودروی زرهی و صدها نیروی تا دندان مسلح تحت دستورات مستقیم نخست‌وزیر نوری مالکی، یک جنایت علیه بشریت است. این کمیته خواهان پیگیری قضایی جنایتکاران شرکت کننده در این حمله شد.
کمیتهٴ ایتالیایی هلسینکی به‌ریاست آنتونیو استانگو نیز از حامیان مقاومت ایران است. این کمیته با شرکت در جلسات مقاومت بارها حمایت خود را از مقاومت ایران ابراز داشته و جنایات رژیم آخوندی و مزدورانش در عراق را محکوم کرده است.
توافقنامه هلسینکی چیست؟
در سال 1975نمایندگان 35 کشور از شرق و غرب جهان در هلسینکی فنلاند جمع شدند تا کنفرانسی در رابطه با امنیت و همکاری در اروپا برگزار کنند. در این کنفرانس بیشتر کشورهای اروپایی بجز آلبانی شرکت داشتند. اتحاد جماهیر شوروی، کانادا و ایالات متحدهٴ آمریکا نیز در این کنفرانس شرکت کردند. هدف این کنفرانس نزدیک کردن دو بلوک شرق و غرب در بحبوحهٴ جنگ سرد بود. این کنفرانس به توافقنامه اخلاقی-سیاسی لازم‌الاجرایی منجر شد. سندی شامل ده بند با محتوای ایجاد صلح در مرزها، تضمین آزادیهای بنیادین مانند آزادی بیان، آزادی عقیده و حقوق بنیادین شهروندی. تا آن زمان، این، تنها توافقنامه بین‌المللی محسوب می‌شد که امنیت جهانی و احترام به حقوق‌بشر را یکجا داشت و به هم پیوند می‌داد. این سند بین‌المللی به نام توافقنامه هلسینکی معروف شد. امضا‌کنندگان این توافقنامه سازمانی را بنیان نهادند که با نام سازمان امنیت و همکاری در اروپا شناخته می‌شد.
هلسینکی‌واچ چگونه به‌وجود آمد؟
از 1975 مجموعه نشستهای تخصصی و کنفرانس‌هایی در ادامه توافقنامه هلسینکی در کشورهای مختلف برگزار گردید. همزمان با روند پذیرفته شدن این توافقنامه بین‌المللی، چهارچوب نهاد نظارتی بر حقوق‌بشر بر اساس این توافقنامه نیز تعریف شد. بدین ترتیب سازمانی غیردولتی برای نظارت بر اجرای این توافقنامه با نام گروه یا کمیته هلسینکی، یا هلسینکی‌واچ پدید آمد. در 1976 گروه هلسینکی مسکو شکل گرفت. این گروه بر پایبندی اتحاد جماهیر شوروی بر مصوبات هلسینکی نظارت می‌کرد. آنها نظارت خود را بر اساس اصل هفتم مفاد توافقنامه هلسینکی بنا کردند که حقوق افراد را به‌رسمیت می‌شناخت. در 1977 منشور 77 در چکوسلواکی به‌منظور نظارت بر اجرای توافقنامه هلسینکی بنیان گذاری شد و در سپتامبر 1979 گروه هلسینکی لهستان تأسیس شد. در 1982 گروه هلسینکی مسکو مجبور به انحلال شد اما در 1989 دوباره شکل گرفت.کمیتهٴ هلسینکی آسیا در 1980، گروه هلسینکی آفریقا در 1988 و کمیته هلسینکی خاورمیانه در 1989 به‌عنوان کمیته‌های نظارت بر حقوق‌بشر تأسیس شدند. کمیته هلسینکی آمریکا در 1981 درست زمانی که جنگ خونین داخلی، آمریکای مرکزی را در بر گرفته بود، تأسیس شد. کمیته هلسینکی هلند در 1987 کار خود را آغاز کرد. در مجارستان این کمیته در 1989 بنیانگذاری شد. کمیته هلسینکی کرواسی در 1993 پا به عرصه گذاشت. مدافعان حقوق‌بشر در صربستان نیز کمیته نظارتی خود بر معاهدهٴ هلسینکی را در 1994 تأسیس کردند.
با گسترش کمیته‌ها و گروه‌های هلسینکی در کشورهای مختلف، ایده یک سازمان بین‌المللی برای هماهنگی و همکاری بین این کمیته‌ها شکل گرفت. در پی آن نمایندگان کمیته‌های مختلف هلسینکی، کنفرانس بین‌المللی حقوق شهروندی بر اساس توافقنامه هلسینکی را برگزار کردند. در نتیجه این کنفرانس در سالهای بعد فدراسیون بین‌المللی هلسینکی در وین آغاز به‌کار کرد. اعضای اصلی این کمیته از کشورهای استرالیا، بلژیک، کانادا. فرانسه، هلند، نروژ، سوئد و آمریکا بودند. «فدراسیون بین‌المللی هلسینکی برای حقوق‌بشر»، سازمانی غیردولتی، مستقل و غیرانتفاعی است که برای حفاظت از حقوق‌بشر در اروپا، آمریکای شمالی و آسیای مرکزی تأسیس شده است. در 1988 این سازمان به‌طور رسمی نام «سازمان نظارت بر حقوق‌بشر» را برای خود انتخاب کرد.
سازمان نظارت بر حقوق‌بشر (هلسینکی‌واچ) در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کند؟
هر چند کمیته‌ها و گروه‌های هلسینکی برای نظارت بر اجرای توافقات هلسینکی به‌وجود آمدند اما با پایان جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، حوزه فعالیتهای خود را افزایش دادند. چالشهای حقوق‌بشری در دهه 90 میلادی منجر به نوآوریهایی در عرصه کار این سازمان حقوق‌بشری شد. سازمان نظارت بر حقوق‌بشر از اهرمهای اقتصادی بین‌المللی نیز برای پیشبرد اهداف حقوق‌بشری خود استفاده کرده است، به‌عنوان نمونه تحقیقاتی حول سوء‌استفاده از نفت و طلا و رابطه آن با نقض حقوق‌بشر انجام داده است.این سازمان، فعالیتهای خود در زمینه‌های حقوق زنان و کودکان همچنین پناهندگان و کارگران مهاجر را نیز گسترش داده و به تحقیقاتش در زمینه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به‌خصوص در زمینه‌های تحصیل و سرپناه افزوده است.
سازمان نظارت بر حقوق‌بشر در دنیای نوین امروزی برای هر چه مؤثرتر بودن تحقیقاتش، استفاده از فن‌آوری پیشرفته را در دستور کار خود قرار داده است.
شعب مختلف سازمان هلسینکی‌واچ چه فعالیتهایی دارند؟
شعب مختلف هلسینکی‌واچ که در کادر سازمان نظارت بر حقوق‌بشر فعالیت می‌کنند تنها به نظارت بر سوء استفادهٴ نیروهای دولتی در کشورهای خود نمی‌پردازند بلکه بر اساس قوانین حقوق‌بشر بین‌المللی در رابطه با جنایات جنگی دولتها نیز تحقیق می‌کنند. به این منظور این سازمان با افرادی که خواهان حمایت از حقوق‌بشر هستند حتی در کشورهایی که در آن شعبه‌ای وجود ندارد، همکاری می‌کند.کمیته‌های هلسینکی هر کدام جایگاه خاصی در موضوعات حقوق‌بشری بین‌المللی دارند. به‌عنوان نمونه، کمیته هلسینکی نروژ بر پایه حقوق‌بشر بین‌المللی توسط سازمان ملل و شورای اروپا به‌رسمیت شناخته شده است. شیوه کار این کمیته بر اساس نظارت و گزارش حقوق‌بشر در کشورهای مختلف جهان بنا شده است. کمیته بین‌المللی هلسینکی نروژ جایگاه ویژه‌یی برای آزادی بیان، آزادی اجتماعات، آزادی انتخاب، آزادی مذاهب، امنیت فردی و حقوق اقلیتها قائل است.
جدی‌ترین اقدامات سازمان هلسینکی‌واچ چه بوده است؟
گزارش جنایات جنگی در جنگ خلیج فارس، پاکسازی قومی و جنایت‌جنگی در روآندا، بالکان و یوگسلاوی از اقدامات جدی هلسینکی‌واچ بوده است. هلسینکی‌واچ همچنین در تعقیب دیکتاتورهایی مانند آگوستو پینوشه از شیلی نقش داشته است. این سازمان نظارت بر حقوق‌بشر نقش چشمگیری در شکل‌گیری پیش‌نویس دادگاه بین‌المللی جنایی در توافقنامه رم نیز داشته است.سازمان بین‌المللی هلسینکی چه جوایزی دریافت کرده است؟
در سال 1989 فدراسیون بین‌المللی هلسینکی جایزه حقوق‌بشر شورای اروپا را از آن خود کرد. همچنین این سازمان در سال 1997 در جایزه صلح نوبل شریک بود. چرا که این سازمان از بنیانگذاران کارزار بین‌المللی برای ممنوعیت مینهای زمینی بود و نقش رهبری کننده‌اش در ممنوعیت بمبهای خوشه‌ای برجسته بوده است.هلسینکی‌واچ در رابطه با ایران چه فعالیتهایی داشته است؟
کمیته‌های مختلف هلسینکی‌واچ فعالیتهای مختلف و گسترده‌یی در رابطه با مقاومت ایران داشته‌اند. از جملهٴ جدیدترین آنها نامه کمیته هلسینکی مقدونیه به دبیرکل سازمان ملل در رابطه با حمله جنایتکارانهٴ 10شهریور به اشرف و کشتار 52مجاهد اشرفی بود. این کمیته در نامه خود ضمن ابراز نگرانی از نبودن حفاظت مجاهدین به آزادی 7گروگان اشرفی توسط دولت مالکی فراخوان داد.از دیگر فعالیتهای کمیته‌های هلسینکی‌واچ محکومیت حمله‌های جنایتکارانهٴ 6 و 7مرداد1388 و 19فروردین 1390 به اشرف بود. کمیته هلسینکی بلغارستان در محکومیت این حملات نوشت: قتل‌عام وحشیانه شهروندان بیگناه کمپ اشرف و تیراندازی با نشانه‌روی هدفدار پناهندگان غیرمسلح توسط دهها خودروی زرهی و صدها نیروی تا دندان مسلح تحت دستورات مستقیم نخست‌وزیر نوری مالکی، یک جنایت علیه بشریت است. این کمیته خواهان پیگیری قضایی جنایتکاران شرکت کننده در این حمله شد.
کمیتهٴ ایتالیایی هلسینکی به‌ریاست آنتونیو استانگو نیز از حامیان مقاومت ایران است. این کمیته با شرکت در جلسات مقاومت بارها حمایت خود را از مقاومت ایران ابراز داشته و جنایات رژیم آخوندی و مزدورانش در عراق را محکوم کرده است.
