بی بی‌مریم یا سردار مریم بختیاری و بی‌بی کوکب

بی‌بی‌مریم، معروف به سردار مریم بختیاری (سردار مریم)

تاریخ نگاران مشروطه بسیار از مردان ایل بختیاری نوشته‌اند اما کمتر به این زن شجاع و مترقی پرداخته‌اند. بی‌بی مریم زنی تحصیل کرده و روشنفکر و در عین‌حال تیرانداز و سوارکاری ماهر بود. او خواهر علیقلی‌خان سردار اسعد بود و عده‌یی سوار کار در اختیارداشت و در مواقع ضروری به یاری مشروطه طلبان می‌شتافت. بی‌بی‌خانم مشوق اصلی سردار اسعد بختیاری در فتح تهران بود. بی‌بی مریم قبل از فتح تهران، مخفیانه با عده‌یی سوار وارد تهران شده و به مجرد حمله سردار اسعد به تهران، از پشت به قزاقان حمله کرد. قبل از ورود سردار اسعد به تهران نفرات بی‌بی مریم بسیاری از مراکز قدرت را تسخیرکرده بودند. می‌گویند بی‌بی مریم با نفوذ انگلیس مخالف بود و در این راه برخی از خوانین پشتکوه را حمایت می‌کرد. روسها هنگام فتح اصفهان منزل او را غارت کردند. مخالفت این زن شجاع با انگلیس‌ها طی قرارداد1919 و کودتای 1299 هم‌چنان ادامه داشت. دکترمحمد مصدق که زمان کودتا حاکم فارس بود پس از مخالفت با کودتای رضاخان و عزل شدن از حاکمیت فارس، راهی بختیاری شد و مدتها مهمان بی‌بی مریم بود. سال 1313 خورشیدی به دستوررضا شاه، علی مردان خان، پسر بی‌بی مریم اعدام شد، و این زن شجاع سه سال بعد در سال 1316 زندگی را بدرود گفت.

حاج بی‌بی کوکب بختیاری

بی‌بی‌کوکب از زنان فاضل روزگار خویش بود. او با سنت شکنیهای خود تمام کارهای سیاسی و اجتماعی مردان را انجام می‌داد. سفرنامه فرنگستان حاج بی‌بی کوکب نخستین سفرنامه از یک بانوی ایرانی است. در این سفرنامه علاوه بر قدرت قلم، و تسلط حاج بی‌بی کوکب بر آیات و روایات و ادبیات کهن ایران، خود ناباختگی نویسنده در برابر ظواهر فرنگ بسیار چشمگیراست. بی‌بی کوکب مدتی در روستای دزک در چهارمحال بختیاری بسرمی برد. در خانهٴ بزرگش کتابخانه بزرگی داشت که شروع تالیف لغتنامه و امثال و حکم توسط علامه دهخدا از این خانه و از این کتابخانه بود. رهبر نهضت ملی ایران دکتر مصدق هم در این خانه مهمان بی‌بی کوکب این زن فاضل بود. بی‌بی کوکب سال 1271 خورشیدی متولد شده بود و در سال 1339 بدرود حیات گفت.