قتل عام 67، سنگین‌ترین پرونده حقوق‌بشری معاصر ایران

در ارتباط با قتل عام زندانیان مجاهد و مبارز در سال1367 به دستور خمینی دژخیم و دستگیری خانواده‌ها و بستگان قربانیان آن رادیو فردا گزارشی پخش کرد:
امسال خاوران و مراسم یادبود کشته شدگان 1367 بر خلاف سالهای گذشته چندان خبرساز نشد. به گفته شاهدان عینی حضور سنگین نیروهای انتظامی و امنیتی در اطراف خاوران باعث شد که اساساً تجمعی در این مکان صورت نگیرد. در سالهای گذشته شماری از بستگان قربانیان اعدامهای دستجمعی سال 67 به اتهام تلاش برای برگزاری مراسم یادبود بازداشت و در مواردی راهی زندان شدند.
نیوشا بقراطی از رادیو فردا گزارشی دارد درباره یکی از سنگین‌ترین پرونده‌های حقوق‌بشری معاصر ایران و عواقب سنگینی که هر گونه نزدیک شدن به آن می‌تواند به همراه داشته باشد.
گزارش:
قطعه زمینی بایر واقع در جنوب شرقی تهران پوشیده از سنگ قبرهای شکسته و گورهای بی‌نام و نشان هم‌چنان پس از بیست‌و یک سال یادآور پررنگ ترین خطوط قرمز حکومت ایران است. گورستان خاوران که بنابر روایات متفاوت اجساد بین 1800 تا حدود 4400تن از اعدام شدگان شهریور 67 را در کنار گورهای بهاییان در خود جای داده طی دو دهه گذشته همواره تحت تدابیر شدید امنیتی قرار داشته است. تا آن‌جا که برگزاری مراسم یادبود برای کشته شدگان سیاسی در آن در مواردی می‌توانست و می‌تواند پیامدهای سنگینی را به دنبال داشته باشد خصوصاً برای کسانی که با اعضای سازمان مجاهدین خلق پیوند خانوادگی داشته‌اند.
صدای چند خانم که رادیو آنها را با هم مخلوط کرده است: گفتند اقدام علیه امنیت، از این صحبتها. الان که اتهامش محاربه و تبلیغ نظام بود، از محاربه تبرئه شد و الان تبلیغ علیه نظام را بهش دادند که یک بار حکم بهش دادند. و هم‌چنین آقای حسن طرلانی در اسفند ماه سال گذشته به اتهام محاربه و تبلیغ علیه نظام بازداشت شدند.
ادامه گزارش:

… … بیست سال بعد هنوز حساسیتهای حکومت به خاوران تا حدی است که مراجعه اقوام قربانیان به این گورستان می‌تواند برایشان عواقب قضایی به دنبال داشته باشد.
مهسا نادری نمونه‌یی از همین دست است. نوزده سال دارد، در 209 اوین زندانی است و به گفته خانواده‌اش به دلیل شرایط زندان از ناراحتی کلیه رنج می‌برد. مادر مهسا نادری به رادیو فردا می‌گوید او به علت حضور بر سر مزار اقوامشان در خاوران متهم به تبلیغ علیه نظام و محکوم به یک سال حبس شده است.
مادر مهسا نادری: مهسا سال 86 با یکی از دوستانمان رفته بودند گورستان خاوران برای بزرگداشت شهدای خاوران، اصلاً ما اطلاع نداشتیم که فراخوانی هست، وقتی من متوجه شدم خیلی نگران شدم برای وضعیت مهسا، بعد خودش رفت که اون را بیاورد، چون باباش هم از قبل سابقه دارد، زندانی سال شصت بوده، باباش وقتی رفت اونو بیاره ظاهراً اطلاعات اونجا خیلی زیاد بوده، شناسایی شد. آمدن باباش را گرفتند زندان کردند. باباش زندان بود. یک سال به باباش دادند. توی همان حین حکم بازداشت مهسا را به باباش نشان داده بودند گفتند که این حکم بازداشت دخترته، منتها چون سنش کم بود، اون موقع سال 86 مهسا هنوز هیجده سالش نشده بود. به‌خاطر این بازداشتش نکردند. گذاشتند شش هفت ماه از زندان باباش گذشته بود که آمدن دنبال مهسا، مهسا را هم بردند.
گزارشگر: به گفته خانواده‌های بازداشت شدگان حتی صرف داشتن رابطه فامیلی با مجاهدین می‌تواند روی پرونده آنان تأثیرگذار باشد، میثاق یزدان نژاد حدود دو سال پیش بازداشت شد. پرونده او که به گفته خانواده‌اش از بیماری روحی و افسردگی شدید رنج می‌برد با وجود گذشت دو سال در بازداشت و متهم شدن به اقدام علیه امنیت ملی هم‌چنان باز است و حکمی برایش صادر نشده. مادر میثاق یزدان نژاد می‌گوید روابط خانوادگی با اعضای مجاهدین بر پرونده او تأثیرگذار بوده است.
مادر میثاق یزدان نژاد: من سه تا برادرم مجاهد بودند. و از سال 60 در عرض شش ماه برادرهام شهید شدند. یکیشون در اثر شکنجه و دوتاشون هم بیرون و این شاید اینها ربط می‌دهند. من خودم احساس می‌کنم که چون این بچه داییهاش مجاهد بودند به‌خاطر همین این مسائل خیلی روی پرونده ایشان تأثیر می‌گذارد.
گزارشگر: دخالت دادن روابط خانوادگی در روند رسیدگی به پرونده‌های قضایی مسأله‌یی است که اگر چه منع صریح قانونی دارد اما به گفته شماری از وکلا رد پای آن به وضوح در مراحل دادرسی به پرونده‌های اخیر دیده می‌شود. حسن طرلانی که به اتهام محاربه و تبلیغ علیه نظام در دادگاه بدوی مجرم شناخته شده است به گفته وکیل مدافع پرونده چنین وضعیتی دارد. نسرین ستوده وکیل او به رادیو فردا می‌گوید چنین مسأله‌یی نقض آشکار شخصی بودن جرم و مجازات است.
نسرین ستوده: البته هیچ قاضی نمی‌گوید که من به این دلیل محکوم می‌کنم شخص را، اما قاضی مدام در جلسه دادگاه به موضوعی استناد می‌کرد که نباید در پرونده دخالت داده می‌شد. حضور برادر و مادر موکلم در قرارگاهی خارج از ایران هست. شما می‌دانید که اصل شخصی بودن جرم و مجازاتها هر قاضی عادلی را از اعمال فشار بر افراد خانواده برای این که دیگر افراد خانواده مشی خاصی را پیش بگیرند جلوگیری می‌کند.
گزارشگر: حسن طرلانی محکوم به ده سال زندان در تبعید شده است. یکی از مشخص ترین نکات اتهامی حسن طرلانی شرکت در مراسم خاوران است که از سوی دادگاه در قالب اتهام تبلیغ علیه نظام و یا محاربه تعریف می‌شود. نسرین ستوده می‌گوید دیگر مدارک و شواهدی که در دادگاه برای اثبات مجرمیت حسن طرلانی ارائه شده ادله قابل قبولی به شمار نمی‌رود.
نسرین ستوده: اساساً وقتی من از رئیس دادگاه درخواست کردم که مدارک مورد ادعا (نامفهوم) بشود به ما هیچ مدرکی وجود نداشت. کل مدارکی که علیه موکلم ارائه شد عکسی بود که در منزلشان موجود بود و نه متعلق به موکلم. هم‌چنین جزوه‌یی بود که به‌طور قانونی در یک سخنرانی قانونی در حسینیه ارشاد ضمیمه پرونده شده بود که به هیچ وجه نمی‌توانست مدرک جرم محسوب بشود. هم‌چنین یک جزوه‌یی که توسط آقای دکتر محمد ملکی تهیه شده بود، ایشان نظرات شخصی خودشان را در آن جزوه آورده بودند و هیچ کدام اینها نمی‌توانست مدرک جرم محسوب بشود. و بسیاری از این پرونده‌ها و از جمله پرونده آقای طرلانی هم حضور در گورستان خاوران و شرکت در آن مراسم یکی از عنوانهای اتهامی هست، منتها این عنوان اتهامی از مصادیق تبلیغ علیه نظام یا محاربه در یکی از این دو عنوان اتهامی ایشان گنجانده شده.
گزارشگر: مدرک جرم مستدل، آری یا نه، آنچه که مسلم است گورستان خاوران قطعه زمینی بایر در جنوب شرقی پایتخت که میراثدار یکی از بزرگترین چالشهای حقوق‌بشری سه دهه گذشته ایران است هم‌چنان تابویی امنیتی شمرده می‌شود. تابویی که ریشه در یکی از پرتلاطم‌ترین سالهای پس از انقلاب دارد و یکی از بزرگترین جابجاییهای قدرت در تاریخ سه دهه اخیر را رقم زد. شصت‌وهفت و اعدامهایش. واقعه‌یی که افشای آن توسط آیت‌الله منتظری به قیمت عزل او از مقام جانشینی آیت‌الله خمینی تمام شد و کماکان با تمام این حاشیه‌های پررنگ جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه حتی به تأیید وقوع آن نیز تن در نداده است.