واشنگتن‌پست در گزارش تحلیلی با بررسی بیش از ۹۰ویدیو از انفجار مهیب در بندرعباس و گفتگو با کارشناسان و شاهدان، به بازسازی چگونگی وقوع این حادثه پرداخت. بنا بر این گزارش وقوع آتش‌سوزی در مواد شیمیایی که عمدتاً به‌عنوان ترکیبات تولید سوخت موشک استفاده می‌شوند، دلیل اصلی این انفجار بود.
بنا بر اعلام مقامات ایرانی، انفجار مهیب بندر رجایی در جنوب ایران که روز شنبه رخ داد، دست‌کم ۷۰کشته و بیش از هزار زخمی بر جای گذاشت.
به گزارش واشنگتن پست، تصاویر دوربین مداربسته محل انفجار که روز سه‌شنبه برای نخستین‌بار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، نشان می‌دهد که در عرض چند ثانیه پس از ورود و خروج یک لیفتراک به داخل یک کانتینر در این بندر، شعله‌هایی از داخل آن زبانه می‌کشد و سپس با گسترش دود، آتش به‌سرعت پخش می‌شود. حدود ۹۰ثانیه بعد، انفجار بزرگ به‌وقوع می‌پیوندد.
گرت کالت، سرتیپ بازنشسته ارتش انگلستان که متخصص خنثی‌کردن بمبها در عملیات تروریستی و دارای دکترای مهندسی مواد منفجره است، گفت که بنا بر این ویدیو به نظر می‌رسد درون کانتینر یک ماده «اکسید کننده» به‌صورت فشرده ذخیره شده است. اکسید کننده‌ها مواد خطرناکی هستند که به‌راحتی واکنش نشان داده و اکسیژن مورد نیاز برای ادامه آتش‌سوزی را در خود دارند.
محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و عضو هیأت اعزامی قالیباف به بندرعباس در روزهای نخست پس از این حادثه اعلام کرده بود که «دلایل وقوع حادثه، فقط یک سهل‌انگاری و عدم‌اظهار بود که از سوی یک شرکت انجام شده بود. متأسفانه شرکتی که کانتینرها را وارد کرده بود، مواد شیمیایی را به‌عنوان مواد کم‌خطر اظهار کرده بود که نتیجه آن این حادثه شده است».
آغاز آتش‌سوزی
بنا بر تصاویر و گزارشهای منتشر شده، آتش‌سوزی در «پایانه سینا» بندر رجایی حدود ساعت ۱۲:۰۴ ظهر شنبه آغاز شد. دود زردرنگ در ابتدا به نارنجی و سپس به خاکستری تبدیل می‌شود و حدود یک دقیقه بعد آتش گسترده‌تر می‌شود.
به گفته یک کارشناس آمریکایی مواد منفجره، به نظر می‌رسد دود اولیه حاصل از اشتعال یک ماده نیترات است. او افزود که هیچ‌کدام از مواد پرکلرات به تنهایی نمی‌توانند به این اندازه دود نارنجی رنگ تولید کنند، اما چنین موادی ممکن است در انفجار مهیب نقش ایفا کرده باشند.
جورج هربرت، استاد مؤسسه مطالعات بین‌المللی مونتری که تحقیقاتش متمرکز بر دفاع موشکی است، گفت: «شعله‌های بسیار روشن که از سفید به زرد تبدیل می‌شوند و هم‌چنین دود قرمز رنگ می‌توانند نشانه وجود پرکلرات سدیم باشند. با این حال وجود پرکلرات آمونیوم نیز محتمل است».
به گفته آقای کالت، پرکلراتها عمدتاً در ساخت مهمات به‌ویژه سوخت ترکیبی موشکها و تولید مواد منفجره برای عملیات معدن و ساخت‌وساز به کار می‌روند. آنها هم‌چنین در حجم بسیار زیاد برای تولید کود استفاده می‌شوند.
فابین هینز، پژوهشگر ارشد مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک و تحلیل‌گر مسائل دفاعی و نظامی گفت که ایران توان تولید داخلی پرکلرات سدیم را دارد، با این حال این ماده را وارد هم می‌کند.
هینز افزود که پرکلرات سدیم معمولاً درون کیسه‌های پلاستیکی ضخیم یا بشکه‌های پلاستیکی یا فلزی با آستر پلاستیکی در کانتینر قرار می‌گیرند.
به گزارش واشنگتن‌پست بر اساس داده‌های گمرک، مواد شیمیایی قابل اشتعال از جمله کود نیتراتی به‌طور مرتب از این بندر عبور می‌کنند. به‌گفته کالت، برخی از این مواد می‌توانند منفجر شوند و دودی با همین رنگها تولید کنند.
پیش‌تر نیویورک‌تایمز در گزارشی به‌نقل از یک منبع مرتبط با سپاه پاسداران اعلام کرد که ماده منفجر شده در بندر رجایی «پرکلرات سدیم»، یکی از ترکیبات اصلی سوخت جامد موشک بوده است.
فایننشال تایمز در ماه ژانویه طی گزارشی اعلام کرده بود که این ماده شیمیایی توسط دو کشتی از چین به ایران ارسال شده و قرار بود برای تجدید ذخایر موشکی ایران که در پی حملات به اسراییل کاهش یافته بود، مورد استفاده قرار گیرد.
شرکت امنیت دریایی بریتانیایی «امبری» نیز اعلام کرد که به شواهدی دست یافته است که نشان می‌دهد انفجار به‌دلیل نگهداری نادرست «پرکلرات سدیم» در بندر رجایی رخ داده است.
این شرکت اعلام کرد: «گزارشها حاکی از آن است که این آتش‌سوزی بر اثر حمل نادرست محموله‌ای از سوخت جامد رخ داده که برای استفاده در موشکهای بالستیک ایران در نظر گرفته شده بود».
خسارات گسترده
تصاویر ماهواره‌یی با فروکش کردن دود، دو گودال به قطر ۳۲ و ۲۵متر را در محل حادثه نمایش می‌دهند. آقای کالت گفت، بزرگی و نزدیکی این دو گودال حاکی از آن است که دست‌کم دو کانتینر دچار آتش‌سوزی و انفجار پی‌درپی شده است.
به گزارش واشنگتن‌پست بنا بر بر‌آورد کارشناسان، قدرت ترکیبی انفجار‌ها معادل ۵۰تن تی‌ان‌تی بوده است. به‌گفته آقای کالت، تجزیه و تحلیل گودال‌ها به عوامل مختلفی از جمله عمق و نوع خاک بستگی دارد و حاشیه خطا تا ۳۰درصد است.
(یورونیوز ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴)
