موقعیت: شهرستان گلوگاه، در جنوب شرقی دریای مازندران و در شرق استان مازندران و شهرستان بهشهر و غرب استان گلستان واقع شده است. شهر گلوگاه هم‌چون گذشته‌های دور هم‌چنان مرز بین استانهای گلستان و طبرستان است.
مرکز شهرستان گلوگاه: شهر گلوگاه می‌باشد. نام گلوگاه در زبان فارسی به‌معنای مکان استراتژیک و پر رفت و آمد است که کنترل بر آن بسیار مهم است. کلمه گلو همچنین به‌معنای گلاب و گاه، می‌تواند بیانگر محل گلاب باشد.
شهرستان گلوگاه: آب و هوا
شهرستان گلوگاه، مساحت: 65 کیلومتر مربع وسعت دارد.
نوع زبان: اکثر اهالی گلوگاه ترک زبان و جزء ایل و طایفه عمرانلو هستند. زبان آنها از زبانهای فارسی و مازنی تاثیر پذیرفته است. عده کمی از اهالی به طایفه کلبادیها و تعدادی دیگر به طایفه گلو تعلق دارند.
شهرستان گلوگاه، تاریخچه:
اولین تهاجم این نیرو به روسها در گراودین تپه در خلیج گرگان بود. طی این تهاجم تمامی روسها و متحدان محلی آنها محاصره و تحویل حکومت مرکزی شدند.
از جمله اقدامات دفاعی دیگر، حفر خندق کلباد به عرض ده متر و طول هفت کیلومتر و ارتفاع چهار متر بود. این خندق به‌خاطر جلوگیری از حمله و تهاجم قبائل ترکمن و جلوگیری از هجوم روسها به طبرستان در شرق گلوگاه از دامنه کوه عابدین تا نزدیکی‌های دریا امتداد داشت.
نقاط دیدنی شهرستان گلوگاه
1-روستای نیالا:
روستایی ییلاقی از دهستان هزارجریب در30کیلومتری جنوب شهرستان گلوگاه، در ضلع جنوبی البرز قرار دارد. نیالا جزء بخش مرکزی شهرستان گلوگاه است. دهخدا نیالا را این چنین معرفی می‌کند: ”دهی است از دهستان شهریاری، بخش چهاردانگه از شهرستان ساری که در جنوب شرقی بهشهر، کنار رودخانهٴ نکا در منطقهٴ کوهستانی معتدل و با هوای مرطوب که آبش از چشمه و رودخانه نکا، محصولش برنج و غلات و لبنیات و ارزن و شغل مردمش زراعت و مختصر گله‌داری و کرباس بافی است“.
2ـ روستای بیشه بنه:
نام سابق این روستا بالو بوده است. بیشه بنه از دو کلمه بیشه به‌معنی محل جنگلی و بنه، نام درختی که در گذشته در این منطقه فراوان بوده است تشکیل شده است.
تغییر نام این روستا به بیشه بنه به این دلیل صورت گرفته که درگذشته با شیوع یک بیماری همانند وبا در سطح منطقه یکی از افراد روستا، جهت نجات خود و خانواده از روستای بالو به طرف مغرب در کنار جنگل رفته است. سپس سایر ساکنان روستا برای نجات از این بیماری به این محل مهاجرت کرده و از آن زمان این مکان به بیشه بنه معروف شده است.
قبرستان لرما، در ضلع شرقی روستا با قدمت تاریخی، رخ چشمه در شمال روستا در مزرعه چم پل، چشمه سنگ نو در شمال شرقی روستا، و روستای چکل‌سر، به‌دلیل زیبایی خاص خود از نقاط دیدنی بیش بنه می‌باشند.
3- غار دیو خانه در روستای کوا:
در داخل این غار تعدادی ایوان وجود دارد. دیواره این خانه‌ها از آهک و گاه ساروج ساخته شده است. آثار انگشتانی، بزرگتر از انگشتان یک انسان عادی بر دیواره غار باقی مانده است. سطح کف این ایوانها از ساروج و سنگ های محکمی درست شده که کندن آن با ابزار معمولی ممکن نیست و کوزه‌های خرد شده و شیشه‌های خرد شده ”فیروزه“ در کف به‌کار رفته است.
در کتاب اشرف البلاد درباره غار دیوخانه چنین آمده است: دره کوا با عمق بیش از 300 متر تنگنایی است که در بدنه غربی‌اش غارهای متعددی مثل غار دیوخانه که رفتن به داخل آن برای هر کس امکانپذیر نیست وجود دارد. در بعضی از کتابهای تاریخ که قدمت زیاد دارند گفته شده ساخت آن به زمان غارنشینی انسان بر می‌گردد. این غار با چین‌خوردگی‌های افقی و سنگ‌های آهکی به دوره ”ژوراسیک فوقانی“ از دوره‌های زمین‌شناسی تعلق دارد.
