شهر تهران، در شمال ایران است. تهران در بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی رشته کوه البرز گسترده است. از جنوب به کوه‌های ری و بی‌بی‌شهربانو و دشت‌های هموار شهریار و ورامین و از شمال توسط کوهستان محصور شده‌است.
ساکنان اصلی تهران فارسی‌زبان بودند، البتّه هم‌اکنون این شهر یک مهاجر نشین بزرگ است که در آن تمام ملیتها ایرانی حضور دارند از: آذربایجانی، گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب، کرد، و لر و بلوچ و ترکمن.
مساحت تهران: ۷۳۰ کیلومتر مربع
ارتفاع تهران از سطح دریا: میانگین ۱۱۹۰ متر
تهران به واسطهٔ داشتن شبکه مخابراتی گسترده نیز دارای نواحی هفت‌گانه مخابراتی می‌باشد.
تهران یکی از بزرگ‌ترین شهرهای غرب آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است.
تهران همواره در فهرست گران‌ترین شهرهای دنیا است. و بر مبنای شاخص هزینه‌های زندگی، پیوسته در پلّهٔ های آخر قرار دارد. 33% از مالیات اخاذی شده از مردم از جیب مردم تهران در می‌آید.
حفّاریهای باستان شناسی ۱۳۲۱ خورشیدی در روستا‍ی درّوس شمیران نشان می‌دهد که در این ناحیه، در هزارهٔ دوّم پیش از میلاد، مردمی متمدّن زندگی می‌کرده‌اند.
در فارسنامهٔ ابن بلخی نیز که مربوط به سالهای ۵۰۰ تا ۵۱۰ هجری قمری است، از شهر تهران به‌دلیل انارهای مرغوبش یاد شده‌است. اگر چه در آثار مکتوب کهن از تهران پیش از اسلام نام برده نشده‌است، اما روستایی که پیش‌درآمد شهر تهران بوده‌است، پیش از اسلام نیز وجود داشته، ولی پس از اسلام به‌تدریج نام آن معرّب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده‌است. همزمان با جنبش مشروطه، که تغییرات زیادی در ادبیّات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته‌رفته املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تأکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.
ارتفاع شهرتهران در بلندترین نقاط شمال به ۲۰۰۰ متر و در جنوبی‌ترین نقاط به ۱۰۵۰ متر از سطح دریا می‌رسد
مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سوی غرب می‌وزند. رشته کوه البرز هم‌چون سدی از نفوذ بسیاری از توده‌های هوای مرطوب از جانب شمال جلوگیری می‌کند، از همین روی سبب گردیده که هوای تهران از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر اعتدال نسبی برخوردار باشد.
تهران امروز به‌دلیل سیاست‌ها یا بی‌سیاستیهای نظام ولایت‌فقیه از جمله آلوده‌ترین شهرهای جهان است.
هوای تهران هر سال کمتر از تعداد انگشتان دست هوای سالم دارد. درختان و پوشش گیاهی پارکهای ملی خجیر و نیاوران و نخجیر را که ریه‌های طبیعی شهر تهران بودند زمین خوران حکومتی در نظام ولایت‌فقیه از بین بردند.
منابع آب زیر زمینی را در اثر گسترش صنایع غیرمجاز در شهرها آلوده کردند. آلودگی آب تهران به نیترات امروز سرچشمه بسیاری از بیماریها شده است.
رها کردن زباله‌های صنعتی و بیمارستانی و فاضلاب شهری در محلات و نواحی جنوب تهران به انواع بیماریهای ناشی از این آلودگیها دامن زده است.
تهران از مناطق پرزیان زلزله:
شهر تهران از نظر زمین‌لرزه نیز جزء مناطق پرزیان به‌شمار می‌آید. تهران بیش از 50 گسل فعال دارد که در امتدادهای شرقی – غربی و شمالی جنوبی شهر همدیگر را قطع می‌کنند. مهم‌ترین گسل‌های تهران و حومه که تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری مرکز شهر قرار دارند، عبارتند از گسل مشاء، گسل شمال تهران، گسل ری، گسل طالقان، گسل ایوانکی و گسل ایپک.
نام برخی کوی‌ها و محلات تهران منسوب به خانوارهای رؤسای ایل‌هایی است که در زمان آقامحمدخان و فتحعلی شاه در پایتخت جدید اسکان داده شدند؛ مانند کوچه شیرازیها و کوچه افشارها در قلب محله چال میدان، کوچه دیگری منسوب به افشارها در شمال محله سنگلج؛ دیگر محله عرب‌ها در گوشه شمال غربی محله عودلاجان؛ و نیز کوچه و حمام قراقانیها در محله چال میدان؛ کوچه شام بیاتی‌ها در شمال عودلاجان؛ کوچه خدابنده‌لو در غرب عودلاجان؛ محله باجمانلوها در شمال غرب محله سنگلج؛ تکیه و محله قمی‌ها در محله سنگلج که همگی در محله‌های خوب و به‌اصطلاح سرآب اسکان یافته بودند. امروز اثری از بسیاری از محلات قدیمی نمانده است. مثل عودلاجان و کوچه عرب ها.
بازار سنتی تهران علاوه بر این‌که یکی از مراکز سیاسی کشور است، مهم‌ترین قطب اقتصادی آن نیز بود. اما در نظام ولایت‌فقیه، با قرار گرفتن سرنخهای اقتصادی در دست پاسداران و اقشار تازه به دوران رسیده در این نظام، کم کم از نقش تاثیرگذار بازار بر اقتصاد و سیاست کاسته شد.
انقلاب مشروطه که در دوران حکومت دو پادشاه قاجار یعنی مظفّرالدّین شاه و محمّدعلی شاه رخ داد از پیشامدهای مهم سیاسی شهر تهران محسوب می‌گردد. فتح تهران از پیامدهای این انقلاب به‌شمار می‌رود.
دانشگاه علامه طباطبایی همچنین دانشگاه آزاد نیز از جمله دانشگاههای دیگر تهران هستند.
جمعیت تهران
بر اساس نخستین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر ۱٬۵۶۰٬۹۳۴ تن جمعیت داشت، و همچنین بر پایه آخرین سرشماری رسمی که در سال ۱۳۹۰ انجام گرفت، جمعیت تهران، ۱۲٬۲۲۳٬۵۹۸ تن بود.ساکنان اصلی تهران فارسی‌زبان بودند، البتّه هم‌اکنون این شهر یک مهاجر نشین بزرگ است که در آن تمام ملیتها ایرانی حضور دارند از: آذربایجانی، گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب، کرد، و لر و بلوچ و ترکمن.
مذهب مردم تهران
مردم تهران عموماً شیعه دوازده امامی هستند، اما پیروان سایر ادیان و مذاهب مسلمان (سنی)، تصوف، زرتشتی، بهایی، یهودی، مسیحی (شامل: آشوریان نسطوری، ارمنی، کاتولیک، ایرانیان پروتستان، کلیسای خانگی ایرانیان، جماعت مسیحی ربانی، مسیحیان ارتودوکس روس) نیز در تهران زندگی می‌کنند.مساحت تهران: ۷۳۰ کیلومتر مربع
ارتفاع تهران از سطح دریا: میانگین ۱۱۹۰ متر
تهران تقسیمات اداری
تهران به ۲۲ منطقه، ۱۳۴ ناحیه (شامل ری و تجریش) و ۳۷۰ محلّه تقسیم شده‌است. در تقسیم‌بندی وزارت کشور، شهرستان تهران در مرکز استان تهران قرار دارد. از شمال به شهرستانهای شمیرانات، از شرق به شهرستان دماوند، از جنوب به شهرستانهای قرچک و ورامین و ری و اسلامشهر و از غرب به شهرستانهای کرج قدس، شهریار و استان البرز محدود می‌شود.تهران به واسطهٔ داشتن شبکه مخابراتی گسترده نیز دارای نواحی هفت‌گانه مخابراتی می‌باشد.
تهران یکی از بزرگ‌ترین شهرهای غرب آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است.
تهران - فعالیت‌های اقتصادی
تمرکز تولیدات از صنعتی تا غذایی و اسباب بازی و پوشاک و نساجی در تهران شامل نزدیک به نیمی از کارخانه‌ها و صنایع کشور می‌شود. کارخانجاتی در زمینهٔ تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی، صنایع نظامی در این شهر واقع شده‌اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر ایران است. در جنوب حومهٔ تهران یک پالایشگاه نفت وجود دارد.تهران همواره در فهرست گران‌ترین شهرهای دنیا است. و بر مبنای شاخص هزینه‌های زندگی، پیوسته در پلّهٔ های آخر قرار دارد. 33% از مالیات اخاذی شده از مردم از جیب مردم تهران در می‌آید.
تهران تاریخچه
نام تهران نخستین بار در یاد کرد زندگینامهٔ ابوعبدالله حافظ تهرانی دیده شده است. پس از یورش مغولان به ری و ویرانی این شهر، تهران بیش از پیش رشد یافت و شماری از اهالی آوارهٔ ری را نیز در خود جای داد و مساحتش به ۱۰۶ هکتار رسیده بود. این منطقه در دوره سلسله صفوی به علّت این‌که بقعه سید حمزه جدّ اعلای صفویه در نزدیکی حرم شاهزاده عبدالعظیم جای داشت و تهران نیز دارای باغ‌های خوش آب و هوا بود، مورد توجّه قرار گرفت. تا پیش از کشف آثار تمدن در قیطریه و همچنین کشف آثاری در تپّه‌های عبّاس‌آباد، گمان می‌رفت پیشینهٔ تاریخی این شهر به همان آثار یافت‌شده در حوالی شهر ری محدود می‌شود، ولی اکتشافات باستان‌شناسی در تپّه‌های عبّاس‌آباد، بوستان پنجم و درّوس، نشان داد تمام آبادیهای ناحیهٔ تاریخی قصران، دوره‌ای درخشان از استقرار اقوام کهن و خلّاقیّت‌های فرهنگی را پشت سر گذارده‌اند.حفّاریهای باستان شناسی ۱۳۲۱ خورشیدی در روستا‍ی درّوس شمیران نشان می‌دهد که در این ناحیه، در هزارهٔ دوّم پیش از میلاد، مردمی متمدّن زندگی می‌کرده‌اند.
تهران وجه تسمیه (ریشه لغوی) و املای آن
درباره وجه تسمیه تهران اختلاف نظر زیادی است ولی در معجم البلدان که کتابی معتبر است، چنین آمده است که: ”تهران دهی است بزرگ و بنای این دیه تمامی در زیر زمین واقع شده است و احدی را یارای ان نیست که بدان دیه راه یابد مگر آن‌که اهالی آنجا اجازت ورود بدهند... . چون اهل آنجا (تهران) در وقتی که دشمن برای آنها به هم می‌رسید در زیر زمین پنهان می‌شدند، از این جهت به این اسم موسوم شده‌است که به“ ته ران ”یعنی زیر زمین می‌رفته‌اند“.در فارسنامهٔ ابن بلخی نیز که مربوط به سالهای ۵۰۰ تا ۵۱۰ هجری قمری است، از شهر تهران به‌دلیل انارهای مرغوبش یاد شده‌است. اگر چه در آثار مکتوب کهن از تهران پیش از اسلام نام برده نشده‌است، اما روستایی که پیش‌درآمد شهر تهران بوده‌است، پیش از اسلام نیز وجود داشته، ولی پس از اسلام به‌تدریج نام آن معرّب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده‌است. همزمان با جنبش مشروطه، که تغییرات زیادی در ادبیّات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، رفته‌رفته املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و تأکید آن بر املای تهران، املای دیگر (طهران) کاملاً منسوخ شد.
تهران، آب و هوا
آب و هوای شهر تهران تاثیرگرفته از کوهستان در شمال (نسیم توچال)، و دشت در جنوب است. جز منطقه‌های شمالی تهران که تحت تأثیر کوهستان، تا اندازه‌ای معتدل و مرطوب هستند، آب و هوای دیگر منطقه‌های شهر کمابیش گرم و خشک و در زمستانها اندکی سرد است.ارتفاع شهرتهران در بلندترین نقاط شمال به ۲۰۰۰ متر و در جنوبی‌ترین نقاط به ۱۰۵۰ متر از سطح دریا می‌رسد
مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سوی غرب می‌وزند. رشته کوه البرز هم‌چون سدی از نفوذ بسیاری از توده‌های هوای مرطوب از جانب شمال جلوگیری می‌کند، از همین روی سبب گردیده که هوای تهران از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر اعتدال نسبی برخوردار باشد.
تهران امروز به‌دلیل سیاست‌ها یا بی‌سیاستیهای نظام ولایت‌فقیه از جمله آلوده‌ترین شهرهای جهان است.
هوای تهران هر سال کمتر از تعداد انگشتان دست هوای سالم دارد. درختان و پوشش گیاهی پارکهای ملی خجیر و نیاوران و نخجیر را که ریه‌های طبیعی شهر تهران بودند زمین خوران حکومتی در نظام ولایت‌فقیه از بین بردند.
منابع آب زیر زمینی را در اثر گسترش صنایع غیرمجاز در شهرها آلوده کردند. آلودگی آب تهران به نیترات امروز سرچشمه بسیاری از بیماریها شده است.
رها کردن زباله‌های صنعتی و بیمارستانی و فاضلاب شهری در محلات و نواحی جنوب تهران به انواع بیماریهای ناشی از این آلودگیها دامن زده است.
شهرتهران و بحرانهای طبیعی
تهران شهری سیل خیز شهر تهران، به‌طور پیوسته در معرض خطر سیل قرار دارد. از دلایل اصلی این موضوع، اختلاف ارتفاع زیاد، شرایط اقلیمی خاص، وجود رودخانه‌های فراوان مانند رود کرج، رود دربند، رود چیتگر و مسیل‌های متعدد و قرار گرفتن شهر تهران در دامنه کوه است.تهران از مناطق پرزیان زلزله:
شهر تهران از نظر زمین‌لرزه نیز جزء مناطق پرزیان به‌شمار می‌آید. تهران بیش از 50 گسل فعال دارد که در امتدادهای شرقی – غربی و شمالی جنوبی شهر همدیگر را قطع می‌کنند. مهم‌ترین گسل‌های تهران و حومه که تا شعاع ۱۵۰ کیلومتری مرکز شهر قرار دارند، عبارتند از گسل مشاء، گسل شمال تهران، گسل ری، گسل طالقان، گسل ایوانکی و گسل ایپک.
محله‌های قدیمی شهر تهران
تهران قدیم از چهار محله تشکیل شده بود به نام‌های سنگلج، عودلاجان، بازار و چاله‌میدان. در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار چندین محله تازه در تهران ساخته شد به نام‌های ارگ، چاله حصار، خانی‌آباد، قنات‌آباد، پاچنار، پامنار، گار ماشین، گود زنبورک‌خانه، صابون‌پزخانه، گود عرب‌ها و دروازه قزوین.نام برخی کوی‌ها و محلات تهران منسوب به خانوارهای رؤسای ایل‌هایی است که در زمان آقامحمدخان و فتحعلی شاه در پایتخت جدید اسکان داده شدند؛ مانند کوچه شیرازیها و کوچه افشارها در قلب محله چال میدان، کوچه دیگری منسوب به افشارها در شمال محله سنگلج؛ دیگر محله عرب‌ها در گوشه شمال غربی محله عودلاجان؛ و نیز کوچه و حمام قراقانیها در محله چال میدان؛ کوچه شام بیاتی‌ها در شمال عودلاجان؛ کوچه خدابنده‌لو در غرب عودلاجان؛ محله باجمانلوها در شمال غرب محله سنگلج؛ تکیه و محله قمی‌ها در محله سنگلج که همگی در محله‌های خوب و به‌اصطلاح سرآب اسکان یافته بودند. امروز اثری از بسیاری از محلات قدیمی نمانده است. مثل عودلاجان و کوچه عرب ها.
بازار سنتی تهران علاوه بر این‌که یکی از مراکز سیاسی کشور است، مهم‌ترین قطب اقتصادی آن نیز بود. اما در نظام ولایت‌فقیه، با قرار گرفتن سرنخهای اقتصادی در دست پاسداران و اقشار تازه به دوران رسیده در این نظام، کم کم از نقش تاثیرگذار بازار بر اقتصاد و سیاست کاسته شد.
تهران رخدادهای سیاسی
آغا محمدخان قاجار در سال ۱۱۷۴ خورشیدی برای نخستین بار شهر تهران را به پایتختی برگزید، و در همین شهر تاج‌گذاری کرد.انقلاب مشروطه که در دوران حکومت دو پادشاه قاجار یعنی مظفّرالدّین شاه و محمّدعلی شاه رخ داد از پیشامدهای مهم سیاسی شهر تهران محسوب می‌گردد. فتح تهران از پیامدهای این انقلاب به‌شمار می‌رود.
تهران آموزش عالی - دانشگاههای تهران
آموزش عالی مدرن ایران با تأسیس دارالفنون (۱۲۳۰ خورشیدی.) توسّط امیرکبیر در تهران آغاز شد. پس از آن در سال ۱۳۱۳ خورشیدی دانشگاه تهران تأسیس شد. هم‌اکنون شش دانشگاه تربیت مدرس، تهران، دانشگاه ملی، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف و علم و صنعت ایران در شهر تهران قرار دارند.دانشگاه علامه طباطبایی همچنین دانشگاه آزاد نیز از جمله دانشگاههای دیگر تهران هستند.
