جاوید رحمان گزارشگر ویژهٔ ملل متحد در امور ایران
در مصاحبه با سیمای آزادی:
در سال‌های ۶۷ و اوایل دهه ۶۰ جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی صورت گرفته است
من در توصیه‌هایم گفته‌ام که باید یک مکانیسم تحقیقاتی و پاسخگویی
برای تحقیق در مورد تمام این جنایات که برجسته کرده‌ام وجود داشته باشد
من در پی پاسخگویی برای جنایاتی هستم
که به‌ویژه در سال ۱۳۶۷ صورت گرفته است
و می‌خواهم جامعهٔ بین‌المللی مکانیسم‌هایی را ایجاد کند
جاوید رحمان ـ گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد ایران
جاوید رحمان: به‌خوبی مشخص شده است که بین ماههای ژوئیه و سپتامبر (۱۹۸۸)، هزاران زندانی سیاسی به‌قتل رسیدند. آنها نابود شدند. قتل‌های شتاب‌زده، خودسرانه و فراقضایی در زندانهای سراسر ایران صورت گرفت. تخلفات دیگری نیز صورت گرفت و برخی از آنها نقض‌های ادامه‌دار است، مانند ناپدیدسازیهای اجباری، زیرا به‌معنای واقعی کلمه هزاران نفر، خانواده‌های آنها، از آنچه برای عزیزانشان اتفاق افتاده بی‌اطلاع هستند. به‌همین دلیل مهم است که جامعهٔ جهانی و کشورهای عضو سازمان ملل و هم‌چنین بقیهٔ جامعه مدنی و طرف‌های ذینفع، توجه کنند و ما باید در راستای پاسخگویی کار کنیم و تضمین کنیم که افرادی که مرتکب این جنایات جدی شده‌اند، من اینها را جنایت علیه بشریت و هم‌چنین نسل‌کشی دانسته‌ام، (باید تضمین کنیم) که این جنایات در دادگاههای قانونی مورد مجازات قرار گیرند. تراژدی در همهٔ اینها این است که افرادی هستند که در ایران در دولت هستند و مظنون به ارتکاب این جنایات هستند. از این‌رو فکر می‌کنم عدالت باید مسیر خود را طی کند و پاسخگویی باید وجود داشته باشد و باید در رابطه با حسابرسی از این افراد، به مصونیت پایان داده شود.
جاوید رحمان: من فکر می‌کنم دلایل زیادی وجود دارد که چرا ما به‌طور کامل (از قتل‌عام۶۷) مطلع نشدیم. اول این‌که رژیم ایران مخفیانه عمل کرده است. این کشتارها و قتل‌های دسته‌جمعی همان‌طور که می‌دانید مخفیانه صورت گرفت؛ هزاران نفر در مزارهای جمعی دفن شدند. این رژیم در واقع نتوانسته هیچ توضیحی ارائه بدهد. استدلال (آنها) کاملاً و تماماً غیررضایتبخش است. به‌همین دلیل ما تنها در طول زمان نسبت به جدیت این وضعیت مطلع شده‌ایم و یکی از شواهد کلیدی مزارهای دسته‌جمعی است که ما نگران آن هستیم؛ زیرا رژیم ایران تلاش کرده جنایات خود را با نابود کردن این مزارهای دسته‌جمعی پنهان کند.
جاوید رحمان: هزاران نفر در اوایل دههٔ ۱۳۶۰ نیز همان‌طور که می‌دانید قتل‌عام شدند. لذا این یک تجزیه و تحلیل جامع است. اما اگر بخواهم به‌طور خاص در مورد سال‌های ۱۳۶۷ و اوایل دهه ۱۳۶۰ به‌طور خلاصه بگویم، خواهم گفت که جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی صورت گرفته است. مسألهٔ ناپدیدسازی اجباری مداوم دارد که جامعهٔ بین‌المللی باید به آن رسیدگی کند. من در پی پاسخگویی برای جنایاتی هستم که به‌ویژه در سال ۱۳۶۷ صورت گرفته است و می‌خواهم جامعهٔ بین‌المللی مکانیسم‌هایی را ایجاد کند. طبعاً من دادگاه نیستم، اما می‌توانم شواهد موجود را که عرضه شده بر اساس درک خودم ارائه کنم. به‌همین دلیل امیدوارم که شورای حقوق‌بشر یک مکانیسم تحقیقاتی ایجاد کند که تمام این شواهد را برای یک دادگاه قانونی به‌منظور تصمیم‌گیری در مورد آن حفظ کند.
جاوید رحمان: یکی از راههای پیشبرد این موضوع چه بسا از طریق یک دادگاه بین‌المللی، به‌عنوان یک دادگاه قانونی باشد که می‌تواند تصمیم بگیرد. مسیر دیگر، هر چقدر هم ناامید کننده باشد، مسأله مربوط به حمید نوری است که در یک دادگاه قانونی محکوم شد، دادگاه قانون تمام شواهد را بررسی کرد و ما معتقدیم که محاکمه عادلانه بود. در یک دادگاه سوئدی بود و در دادگاه قانونی تأیید شد و مردم امید بسیاری داشتند که در نهایت ظاهری از عدالت و پاسخگویی وجود داشته باشد. اما بسیار ناامید کننده بود که در آنجا یک تصمیم دولتی صورت گرفت. اما با این حال، من فکر می‌کنم یک چیز ثابت شده است: صلاحیت جهان‌شمول هم‌چنان یک راه بسیار مهم برای حسابرسی از افراد است، به‌ویژه در رابطه با کشوری که در آن شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید حاکمیت قانون و محاکمات عادلانه انجام شود. بنابراین فکر می‌کنم ما هم‌چنان باید این مسیر را دنبال کنیم.
