در حالی که تنها حدود دو هفتهٔ دیگر به موعدی مانده که رژیم اعلام کرده اگر اروپا به تعهدات خود عمل نکند، گام چهارم از روند کاهش تعهدات اتمی خود را برخواهد داشت، از یک‌سو آثار تزلزل و تردید در برداشتن این گام در رژیم نمایان شده و از سوی دیگر جنگ‌وجدال بر سر گام چهارم بین دو باند بالا گرفته است.
تردید و تزلزل و مواضع متناقض
تا آنجا که به مواضع بالاترین سردمداران رژیم برمی‌گردد، حرفهای علنی آنها عمدتاً حاکی از این است که اگر اروپا به تعهدات خود در قبال رژیم عمل نکند، گام چهارم را برمی‌دارند. خامنه‌ای در تاریخ ۱۰مهر ۹۸، در دیدار با سرکردگان سپاه گفت: «نظام با جدیت و قاطعیت و تا رسیدن به‌نتیجه مطلوب به کاهش تعهدات هسته‌یی ادامه خواهد داد».
روحانی هم در همان روز (۱۰مهر) در جلسهٔ هیأت دولت، از تصمیم رژیم به برداشتن گام چهارم سخن گفت؛ وی در عین‌حال که گلایه کرد اروپا به تعهداتش عمل نکرده اما گفت: «مسیر بسته نشده، باز هم اروپایی‌ها و دیگران تلاش می‌کنند. هر زمانی حقوق ملت مورد احترام قرار گرفته و حاضر شوند به‌عزت ملت توجه کنند، راه بسته نیست و باز است».
اما ظریف روز دوشنبه (۲۹مهر) درباره گام چهارم از روند کاهش تعهدات برجامی، گفت: «هنوز تصمیم نهایی درباره نوع اقدام در گام چهارم اتخاذ نشده است؛ دولت در زمانی که تصمیم نهایی در شورای عالی امنیت ملی و شورای نظارت هسته‌یی اتخاذ شود این تصمیم را اعلام خواهد کرد».
این‌که هنوز تصمیم قطعی در مورد برداشتن گام چهارم گرفته نشده، نقوی حسینی از اعضای کمیسیون امنیت و سیاست خارجی مجلس ارتجاع هم در تاریخ ۲۵مهر اشاره کرد و ضمن تکذیب حرف قبلی خود مبنی بر این‌که در گام چهارم، نظام بازرسی‌های آژانس بین‌المللی هسته‌یی را کاهش می‌دهد، گفت: «بنده فقط پیشنهاد دادم در گام چهارم این موضوع انجام شود چرا که درباره این گام تصمیم‌گیری نهایی تاکنون صورت نگرفته و باید شورایعالی امنیت ملی و مراجع اصلی در این باره تصمیم‌گیری نهایی را انجام دهند».
این که ایادی هر دو باند می‌گویند هنوز تصمیمی در مورد گام چهارم گرفته نشده، بیانگر ترس و تزلزل رژیم در این رابطه است. از طرف دیگر مواضع متضادی در این رابطه ابراز می‌شود. رسانه‌ها و ایادی باند روحانی عمدتاً از اجرایی شدن گام چهارم و همزمان با آن از عواقب تصویب نشدن دو لایحهٔ باقی مانده از لوایح FATF ابراز نگرانی و هراس می‌کنند.
روزنامهٔ حکومتی آرمان (۳۰مهر) به موقعیت بن‌بست رژیم اذعان کرده و نوشت: «ایران در آستانه برداشتن گام چهارم قرار دارد و کشورهای اروپایی مدام با تهدید از ایران می‌خواهند تا از چنین اقدامی بپرهیزد. در شرایطی که نه اروپا قادر به‌عمل به تعهداتش است و نه طرح قابل قبولی از سوی کشورهای عضو برجام ارائه می‌شود، ایران عملاً در بن‌بست قرار گرفته».
یکی از دیپلماتهای سابق رژیم به‌نام فریدون مجلسی نیز به وضعیت معلق لوایح FATF که مدتهاست ظاهراً در مجمع تشخیص مصلحت نظام بلاتکلیف مانده اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند «...اکنون نوعی لجاجت سیاسی، جناحی و حزبی در میان دولت و برخی اعضای دولت در سایه و مخالفان برجام، FATF، اینس‌تکس، مذاکره با غرب و غیره عملاً این شرایط استیصال سیاسی را در داخل به‌وجود آورده است».
«استیصال سیاسی»ای که این دیپلمات سابق رژیم و «بن‌بست»ی که آن روزنامهٔ حکومتی به‌آن اذعان می‌کنند، نتیجهٔ همان بن‌بست استراتژیکی ۴۱ساله‌یی است که روحانی در سخنرانی (۲۴مهر) در دانشگاه تهران به‌آن اعتراف کرد و این بن‌بست در همهٔ وجوه و عملکردهای رژیم از جمله در برداشتن گام چهارم و هم‌چنین در تصویب لوایح FATF نمایان است.
شگفت‌آور این‌که جهانگیری معاون اول روحانی روز سه‌شنبه (۳۰مهر) اعلام کرد لوایح FATF در جلسه سران سه قوه تصویب شده و مورد تأیید خامنه‌ای قرار گرفته است. وی از مجمع تشخیص مصلحت خواست: هر چه سریع‌تر این لوایح را تصویب کند» (سایت حکومتی انتخاب ـ ۳۰مهر ۹۸).
به این ترتیب روشن می‌شود که موافقان و مخالفان لوایح کذایی، برای هیچ گریبان هم را گرفته‌اند و برای هیچ هیاهو می‌کنند؛ این موضوع فیصله پیدا کرده و توسط خامنه‌ای هم تأیید و امضا شده، اما او آن قدر ناتوان و ذلیل است که قادر نیست همین را صراحتاً بیان کند و به جنگ‌وجدال در رژیم پایان دهد. که این ضعف و درماندگی ولی‌فقیه نیز یکی از علل همان بن‌بست استراتژیک نظام است.
«گام چهارم» شعری که رژیم در قافیه‌اش مانده
یک سال پس از خروج آمریکا از برجام و پس از سه کلان ضربه آمریکا (لیست‌گذاری سپاه پاسداران، لغو معافیتهای ۸کشور در خصوص خرید نفت از رژیم و لغو دو معافیت اتمی ـ فروش مازاد اورانیوم غنی شده و آب سنگین ـ) خامنه‌ای، تنها چاره بیچارگی خود را در یک خودزنی سیاسی و خروج مرحله به‌مرحله از برجام جستجو کرد و در قدم اول اعلام این سیاست را در قالب «بیانیهٔ شورای عالی امنیت ملی» به‌عهده روحانی گذاشت تا برجام بی‌فرجامش را به‌دست خود سرببرد و روحانی هم روز ۱۸اردیبهشت ۱۳۹۸به صحنه آمد و اولین گام در کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد و گفت که اگر اروپا اقدام مناسب در جهت انجام تعهدات خود در قبال برجام، انجام ندهد، در هر ۶۰روز رژیم یک گام دیگر در جهت نفی برجام برخواهد داشت.
هنگامی که رژیم خط خودزنی و مستأصلانهٔ کاهش تدریجی و گام به‌گام تعهدات برجامی را در پیش گرفت، شاید امید ناچیزی داشت که با این شیوه بتواند در شکاف میان اروپا و آمریکا، اروپا را به‌جانب خودش بکشد؛ ظاهراً ارزیابی‌اش این بود که نیاز اقتصادی اروپا، وادارش خواهد کرد برای حفظ برجام، امتیازاتی را که رژیم می‌خواهد به او بدهد. نشانهٔ این امید واهی را در حرفهای ۱۰مهر خامنه‌ای هم می‌توان جست؛ آنجا که گفت ما باید این خط را ادامه بدهیم تا به«نتیجهٔ مطلوب» برسیم.
اما پایه این ارزیابی و محاسبه بر توهم بود و «نتیجهٔ مطلوب» به‌دست نیآمد و روشن شد مقام ولایت شعری گفته که در قافیه‌اش مانده است.
ضرب‌الاَجلهای ۶۰روزۀ آخوندهای حاکم که پارس خوابیدۀ سگهای ترسیده را تداعی می‌کرد، توسط کشورهای اروپایی به‌پشیزی گرفته نشد. به‌عکس، این کشورها را وارد روندی از اعتراض و انتقاد به‌رژیم کرد و ۳کشور اروپایی در آخرین اقدام که روزنامهٔ گاردین آن را خبر داده، به‌طور غیرعلنی به‌رژیم هشدار داده‌اند که اگر گام چهارم را که یک گام کیفی در نقض تعهدات برجامی است، بردارد، آنها هم از برجام خارج خواهند شد.
به این ترتیب اکنون رژیم بر سر دوراهی مرگباری سرگردان مانده است. اگر چنان که وعده کرده گام چهارم را بردارد، به‌دست خود برجام را که هنوز هم تنها روزنهٔ امیدش می‌باشد از بین خواهد برد و اگر از گام چهارم که آن همه در بارهٔ آن هیاهو کرده، کوتاه بیاید، آثار مرگبار «خودزنی» در وجوه مختلف سیاسی، اجتماعی و نیرویی نمایان خواهد شد و باید جواب نیروهای در حال ریزش خود را هم بدهد. و اگر هم به این ترفند لو رفته متوسل شود که چیز پوشالی را به‌عنوان گام چهارم اعلام کند اما در عمل دست از پا خطا نکند و اقدام نهایی را به‌گام‌های بعدی احاله کند، ضمن برملا کردن ضعف و بیچارگی خود، از این ترفند هم چیزی عایدش نخواهد شد. چنان که روزنامهٔ حکومتی آرمان (۳۰مهر) هم نوشته بود: «فرصت دادن به اروپا(!) هیچ‌دردی را درمان نمی‌کند و ۱۰گام هم اگر برداریم تفاوتی ایجاد نخواهد شد».
